Tác hại của cây cam thảo đất: Những nguy cơ sức khỏe cần cảnh giác

Cam thảo đất từ lâu đã được nhiều người biết đến như một loại thảo dược dân gian với công dụng thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng việc sử dụng không đúng cách hoặc lạm dụng loại cây này có thể dẫn đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Hiểu rõ tác hại của cây cam thảo đất sẽ giúp bạn sử dụng thảo dược này an toàn, tránh những rủi ro không mong muốn.

Tổng quan về cây cam thảo đất

Cam thảo đất (tên khoa học là Scoparia dulcis) là một loại cây thân thảo sống hằng năm, thuộc họ Mã đề (Plantaginaceae). Loại cây này còn được biết đến với nhiều tên gọi dân gian khác như cây mía dò, cam thảo nam, thổ cam thảo. Đúng như tên gọi, cam thảo đất có vị ngọt thanh tựa như cam thảo, nhưng lại là một loại cây hoàn toàn khác với cam thảo bắc (Glycyrrhiza uralensis) về mặt dược lý và hình thái.

Đặc điểm của cây cam thảo đất

Cây cam thảo đất thường cao khoảng 20 – 80cm. Thân cây nhỏ, màu xanh lục, mọc thẳng, phân thành nhiều cành từ gốc, có thể có các đường gân dọc. Lá cam thảo đất mọc đối, mép lá có răng cưa ở phần ngọn, gân lá nổi rõ ở mặt dưới. Hoa cam thảo đất nhỏ, màu trắng, thường mọc đơn độc hoặc thành cặp ở kẽ lá. Quả của nó có hình cầu, khi chín nứt ra thành 4 mảnh, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ, màu nâu nhạt, hình đa giác. Khi nếm, lá hoặc thân cây bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt nhẹ, thoang thoảng.

Công dụng của cây cam thảo đất

Cam thảo đất được dùng truyền thống dưới nhiều dạng (nước sắc, đắp ngoài, chiết xuất). Một số công dụng nổi bật của loài thực vật này như:

• Thanh nhiệt, giải độc: Cam thảo đất có tính mát, thường được dùng để nấu nước uống giúp giải khát, làm mát cơ thể, đặc biệt hiệu quả trong mùa hè.
• Chữa ho, viêm họng: Với vị ngọt và tính bình, cây được dùng để làm dịu cơn ho, giảm đau rát họng. Người ta thường dùng cây cam thảo đất tươi, rửa sạch, giã nát lấy nước uống hoặc sắc khô uống.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Cây có tác dụng hỗ trợ chức năng tiêu hóa, giảm các triệu chứng khó tiêu, đầy hơi và làm dịu các vấn đề về đường ruột.
• Chữa mụn nhọt, rôm sảy: Lá cam thảo đất tươi có thể giã nát, đắp lên các vùng da bị mụn nhọt, rôm sảy để giảm sưng, tiêu viêm.

Tác hại của cây cam thảo đất đối với sức khỏe

Các nghiên cứu thực nghiệm trên động vật cho thấy chiết xuất ethanol lá cam thảo đất có thể gây tổn thương gan và thận (ALT, AST tăng; tổn thương mô học) ở liều cao (≥ 200 mg/kg). Ngoài ra, có báo cáo cho thấy một số chiết xuất chứa catecholamin có thể gây tăng huyết áp và ảnh hưởng đến tim mạch.

Các tác dụng dân gian như thanh nhiệt, sơ can, hỗ trợ tiêu hóa và điều trị ho chủ yếu dựa trên kinh nghiệm hoặc nghiên cứu sơ bộ; chưa có đủ bằng chứng lâm sàng ở người. Hiện chưa có báo cáo khoa học chính thức về dị ứng da hoặc rối loạn tiêu hóa ở người, tuy đây có thể là phản ứng cá nhân.

Gây ảnh hưởng đến gan

Một số hoạt chất trong chiết xuất có thể gây tăng men gan ở động vật thí nghiệm ở liều cao. Tình trạng này có thể dẫn đến tăng men gan, gây tổn thương tế bào gan và làm suy giảm chức năng gan. Đặc biệt, những người đang mắc bệnh viêm gan, gan nhiễm mỡ hoặc xơ gan nên hạn chế tối đa và chỉ sử dụng khi có chỉ định từ bác sĩ.

Tăng gánh nặng cho thận

Theo y học dân gian, cam thảo đất được cho là có tác dụng lợi tiểu nhẹ. Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng từ các nghiên cứu lâm sàng ở người xác nhận tác dụng lợi tiểu này. Việc sử dụng kéo dài hoặc liều cao cần được cân nhắc thận trọng vì có thể ảnh hưởng đến cân bằng điện giải và chức năng thận, đặc biệt là ở người có bệnh lý nền.

Tác động xấu đến huyết áp và tim mạch

Một tác hại của cây cam thảo đất nếu lạm dụng là có thể làm tăng huyết áp. Nguy cơ gặp tình trạng này sẽ cao hơn với người bị cao huyết áp, xơ vữa động mạch hoặc suy tim. Nếu dùng không đúng cách, cây thuốc này có thể trở thành tác nhân làm bệnh nặng thêm thay vì hỗ trợ điều trị.

Gây rối loạn tiêu hóa

Khi sử dụng quá liều, cam thảo đất dễ gây ra các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy. Ở một số người có cơ địa nhạy cảm, loại thảo dược này còn có thể kích thích niêm mạc dạ dày, gây buồn nôn hoặc nôn ói, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hấp thu dinh dưỡng.

Lời khuyên khi sử dụng cam thảo đất

Với những tác hại của cây cam thảo đất kể trên, dùng thảo dược này cần hết sức thận trọng. Dưới đây là một số lời khuyên dành cho những ai có ý định dùng cam thảo đất:

Đối tượng không nên dùng cam thảo đất

Một số nhóm đối tượng có bệnh lý nền như bệnh gan, thận, tim mạch, cao huyết áp, phụ nữ mang thai hoặc đang dùng thuốc nên thận trọng khi sử dụng cam thảo đất. Hiện chưa có đủ nghiên cứu lâm sàng ở người để xác định mức độ an toàn tuyệt đối của thảo dược này cho các nhóm nguy cơ, do đó khuyến cáo nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Tác dụng phụ thường gặp và cách xử lý

Nếu gặp các triệu chứng nhẹ (đầy bụng, buồn nôn, phát ban nhẹ), bạn cần ngưng sử dụng cam thảo đất và theo dõi. Nhưng nếu xuất hiện triệu chứng nghiêm trọng như vàng da, giảm lượng nước tiểu, phù to, khó thở, đau ngực, hoặc phát ban tiến triển, hãy đi khám ngay lập tức.

Nguyên tắc sử dụng an toàn

Để hạn chế rủi ro, chỉ nên dùng cam thảo đất với liều lượng vừa phải và đúng hướng dẫn. Tuyệt đối không lạm dụng hoặc sử dụng kéo dài, cũng không nên coi đây là phương pháp thay thế cho thuốc điều trị bệnh. Nếu đang dùng thuốc trị tăng huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc làm thay đổi điện giải, hoặc các thuốc chuyển hóa gan, hãy tham khảo bác sĩ trước khi dùng cam thảo đất để tránh làm thay đổi hiệu quả thuốc hoặc tăng tác dụng phụ.

Dù được coi là loài thảo dược nhưng cam thảo đất không phải lúc nào cũng lành tính như nhiều người nghĩ. Việc sử dụng thiếu kiểm soát có thể gây ảnh hưởng xấu đến gan, thận, tim mạch và huyết áp. Vì vậy, trước khi áp dụng các bài thuốc từ loại cây này, bạn nên tìm hiểu tác hại của cây cam thảo đất, tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế và cân nhắc kỹ trước khi dùng để đảm bảo an toàn.