Thực phẩm nào có thể làm lây nhiễm giun sán?

Th.S-BS Phạm Thị Thảo Hương, Khoa Vi sinh, Viện Xét nghiệm y học, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), cho biết ký sinh trùng đường ruột (giun, sán) là những sinh vật sống ký sinh trong đường tiêu hóa của con người, lấy chất dinh dưỡng và gây ra nhiều bệnh lý.

Trong đó, lây qua da là ấu trùng của giun móc, giun lươn. Các ấu trùng này có trong đất ẩm có thể chui qua da (thường là kẽ ngón chân, tay) khi tiếp xúc trực tiếp.

ẢNH: THU HẰNG

Qua ăn uống là đường lây nhiễm phổ biến nhất, có các nguyên nhân: ăn rau sống chưa rửa sạch (các loại rau được bón bằng phân tươi hoặc tưới nước bẩn có thể chứa trứng giun đũa, giun tóc); ăn gỏi cá nước ngọt là nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm sán lá gan nhỏ, một bệnh lý phổ biến ở nhiều địa phương; ăn sống các loại rau thủy sinh như rau cần, cải xoong, ngó sen… chưa được nấu chín có thể chứa ấu trùng sán lá gan lớn; ăn thịt lợn, thịt bò tái, chưa nấu chín là nguy cơ nhiễm sán dây lợn, sán dây bò.

Tại gia đình, thói quen mút tay ở trẻ nhỏ, vệ sinh cá nhân kém cũng rất dễ dàng đưa trứng giun kim từ hậu môn vào miệng, gây tái nhiễm. Hoặc uống nước chưa đun sôi cũng có nguy cơ do nguồn nước bị ô nhiễm có thể chứa mầm bệnh ký sinh trùng.

Th.S-BS Phạm Thị Thảo Hương lưu ý: Mỗi khu vực có những yếu tố nguy cơ khác nhau. Người dân ở nông thôn dễ nhiễm các loại giun lây qua đất (giun móc, giun lươn) do tiếp xúc trực tiếp với đất khi làm vườn, đi chân trần. Người thành thị lại đối mặt với nguy cơ cao từ thói quen ăn uống đa dạng.

Để phòng bệnh ký sinh trùng, cần ăn chín, uống sôi. Không ăn gỏi cá nước ngọt, thịt tái, tiết canh. Đảm bảo vệ sinh thực phẩm, rửa kỹ rau củ quả dưới vòi nước chảy trước khi chế biến. Ngâm rau sống trong nước muối không có tác dụng diệt trứng giun, sán. Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Cắt móng tay gọn gàng, sạch sẽ. Tẩy giun 6 tháng/lần theo hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt với trẻ em.

BS Hương thông tin: Triệu chứng nhiễm ký sinh trùng thường rất mơ hồ, không đặc hiệu và dễ nhầm lẫn với các bệnh tiêu hóa thông thường khác. Dấu hiệu sớm khi nhiễm ký sinh trùng: rối loạn tiêu hóa kéo dài (đau bụng âm ỉ, đầy hơi, khó tiêu, buồn nôn; đi ngoài lúc lỏng, lúc bón); chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân, cơ thể mệt mỏi.

Dấu hiệu đặc hiệu hơn: ngứa hậu môn dữ dội về đêm (đặc trưng của nhiễm giun kim ở trẻ em); da xanh xao, thiếu máu (do giun móc hút máu); dị ứng, nổi mẩn ngứa trên da.

Biến chứng ngoại khoa: tắc ruột (do búi giun đũa), giun chui ống mật gây viêm đường mật, áp xe gan; tổn thương gan nặng (nhiễm sán lá gan lâu ngày có thể dẫn đến xơ gan, thậm chí ung thư đường mật); nhiễm trùng lan tỏa, đặc biệt nguy hiểm với giun lươn trên những người có hệ miễn dịch suy giảm, có thể gây nhiễm trùng toàn thân và tử vong. 

Các loại ký sinh trùng đường ruột thường gặp

ẢNH: THÚY ANH

Nhóm giun tròn có hình ống, thân tròn:

Giun đũa: Kích thước lớn, giống chiếc đũa.

Giun tóc: Thân nhỏ như sợi tóc.

Giun móc, giun mỏ: Sống bám vào niêm mạc ruột để hút máu.

Giun kim: Rất thường gặp ở trẻ em.

Giun lươn: Loại giun nguy hiểm có khả năng tự nhân lên trong cơ thể. Thói quen ăn gỏi cá, thịt tái là một trong những nguyên nhân lây nhiễm ký sinh trùng đường ruột.

Nhóm sán lá: Cơ thể dẹt, hình chiếc lá. Các loại thường gặp là sán lá gan lớn, sán lá gan nhỏ, sán lá phổi, sán lá ruột.

Nhóm sán dây: Cơ thể gồm nhiều đốt nối lại với nhau như một sợi dây. Phổ biến là sán dây lợn và sán dây bò.

Nhóm đơn bào: ký sinh trùng có cấu tạo chỉ từ một tế bào, ví dụ như amip gây bệnh lỵ.

Th.S Phạm Thị Thảo Hương (Viện Xét nghiệm y học, Bệnh viện Bạch Mai)