Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông. Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc. Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính. Thiếu một mùa, thì không thành trời. Thiếu một phương, thì không thành đất. Thiếu một đức, thì không thành người”.

Và Người giải thích: Cần “là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẻo dai”; Kiệm “là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi”; Liêm “là trong sạch, không tham lam”; Chính “nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đứng đắn. Điều gì không đứng đắn, thẳng thắn, tức là tà”. “Cần, Kiệm, Liêm là gốc của Chính. Nhưng một cây cần có gốc rễ, lại cần có nhành, lá, hoa, quả mới là hoàn toàn. Một người phải Cần, Kiệm, Liêm, nhưng còn phải Chính mới là người hoàn toàn”. Bên cạnh những lời dạy về tiết kiệm, chống lãng phí, trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình cũng như trên cương vị lãnh đạo đất nước, Bác Hồ là điển hình mẫu mực về sự giản dị, tiết kiệm.

Trở lại vấn đề tiết kiệm, Nhật Bản là đất nước có nền kinh tế phát triển, quy mô kinh tế đứng thứ 3 thế giới, song Nhật Bản không chỉ được biết đến là nơi có tính kỷ luật nghiêm nhất thế giới mà còn là nơi có sự tiết kiệm nhất thế giới. Tiết kiệm, không phô trương được thấm vào máu, trở thành văn hóa của người dân Nhật Bản. Chính nhờ sự tiết kiệm, mà Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… từ những quốc gia nghèo nàn trở thành giàu có.

Trở lại Việt Nam, những vấn đề trong bài viết mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra đã khái quát hết bức tranh “lãng phí” của đất nước và mỗi người dân suốt bao năm qua. Câu chuyện đặt ra, có phải “bản chất văn hóa” của người Việt Nam không tiết kiệm? Hay tiêu xài lãng phí? Câu trả lời là không. Tiết kiệm là một tố chất mà cha ông ta bao đời nay để lại. Tuy nhiên, nó đã bị lệnh chuẩn trong nền kinh tế đang chuyển đổi với sự giàu lên của một nhóm người trong xã hội, trong đó có cả những trường hợp làm giàu bất chính như tham nhũng, buôn gian, bán lậu, sản xuất hàng giả… Nói ngắn gọn, khi một nhóm người trong xã hội làm giàu nhanh quá, làm giàu không bằng mồ hôi và sức lao động thì sẽ dẫn đến sự chi tiêu hoang phí. Họ chi tiêu không tiếc tiền. Chính nhóm người này đã tiếp tay dẫn dắt sự tiêu xài hoang phí của các nhóm người khác trong xã hội.

Điển hình nhất, là một đất nước đang có mức thu nhập trung bình, được các tổ chức tài chính quốc tế và Đảng ta đánh giá có nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập thấp, nhưng chỉ trong vòng khoảng 10 năm, hệ thống sân golf mọc lên rất nhiều, người có tiền “đua nhau lên sân”. Nhưng khi công cuộc “chống tham nhũng” của Đảng và khi công cuộc “cách mạng” tái cơ cấu bộ máy đang vào thời điểm cao trào; khi Chính phủ đang “tấn công” vấn nạn sản xuất hàng giả, hàng nhái; thực phẩm bẩn; đầu cơ vàng, đầu cơ bất động sản… thì câu trả lời vì sao xã hội nhiều người nhanh giàu thế, vì sao sân golf mọc lên nhiều thế đã dần được “giải mã” và trả lời.

Suy cho cùng, một cá nhân, một gia đình nếu không biết tiết kiệm sẽ không có tích lũy; một quốc gia cũng vậy. Nếu chúng ta không thực hành tiết kiệm chẳng những nguồn lực quốc gia bị tiêu xài lãng phí mà còn không có tích lũy. Bài học về khai thác tài nguyên bừa bãi, về sự làm giàu của một bộ phận không nhỏ nhóm người trong xã hội như đề cập ở trên là gương để chúng ta soi vào.

Vì vậy, để quốc gia hưng thịnh phải bắt đầu bằng sự tiết kiệm và làm giàu chính đáng.