Báo chí cách mạng Việt Nam, từ khi ra đời đến nay, luôn đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Trước yêu cầu mới của thời đại số, báo chí không chỉ là “cầu nối” thông tin mà còn là lực lượng tiên phong trong công cuộc chuyển đổi số, đưa thông tin đến công chúng nhanh chóng, chính xác, đa chiều trên nhiều nền tảng. 

Hành trình từ mô hình báo chí truyền thống đến báo chí đa nền tảng là sự chuyển mình mạnh mẽ, thể hiện bản lĩnh, sáng tạo và tinh thần cách mạng của những người làm báo trong thời đại mới.

Từ tờ báo cách mạng đầu tiên đến nền báo chí chuyên nghiệp, hiện đại

Cách đây tròn 100 năm, ngày 21/6/1925, tờ Thanh Niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập chính thức ra đời tại Quảng Châu (Trung Quốc), đánh dấu sự ra đời của báo chí cách mạng Việt Nam. Kể từ đó, báo chí cách mạng trở thành lực lượng quan trọng góp phần tuyên truyền, cổ vũ tinh thần yêu nước, giác ngộ lý tưởng cách mạng và tổ chức Nhân dân đứng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.

Qua các thời kỳ kháng chiến và kiến quốc, báo chí cách mạng đã chứng minh vai trò dẫn dắt, phản ánh hơi thở cuộc sống, là công cụ sắc bén của Đảng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa. Mỗi loại hình báo chí (báo in, phát thanh, đến truyền hình…) đều phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể và khả năng tiếp cận công chúng theo một cách riêng.

Tuy nhiên, bước vào thế kỷ XXI, đặc biệt là từ sau khi Việt Nam hội nhập sâu rộng với thế giới và internet phổ cập toàn dân, báo chí truyền thống đã không còn là kênh thông tin duy nhất. Môi trường truyền thông mới nổi lên với sự lan tỏa mạnh mẽ của mạng xã hội, các nền tảng số xuyên biên giới, đặt báo chí trước những thách thức chưa từng có, như cạnh tranh thông tin, thay đổi thói quen tiếp nhận tin tức… Cùng với đó là những yêu cầu mới về tốc độ, hình thức, tính xác thực và tương tác.

Theo Báo cáo Digital Việt Nam 2025 của We Are Social & Meltwater, tính đến tháng 2/2025, Việt Nam có 79,8 triệu người dùng internet (chiếm 78,8% dân số); tính đến tháng 1/2025, Việt Nam có 76,2 triệu người dùng mạng xã hội (chiếm 75,2% dân số). Người dùng hiện nay tiếp cận thông tin chủ yếu qua điện thoại thông minh, theo thời gian thực và thường xuyên chia sẻ lại các nội dung họ quan tâm. Điều đó đòi hỏi báo chí không chỉ đưa thông tin nhanh mà còn phải trình bày hấp dẫn, định dạng linh hoạt, tương thích với thiết bị di động và tích hợp yếu tố đa phương tiện (âm thanh, hình ảnh, video, đồ họa…).

Bên cạnh đó, hiện nay, thông tin xấu độc, tin giả, tin sai sự thật lan truyền trên các nền tảng xã hội, gây những hậu quả nghiêm trọng. Vai trò của báo chí cách mạng lúc này càng quan trọng: làm “người gác cổng thông tin” đúng nghĩa, cung cấp nội dung chính thống, chính xác, có chiều sâu và có định hướng.

Do đó, chuyển đổi số trong báo chí không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là sự thay đổi toàn diện về tư duy làm báo, cơ cấu tổ chức, mô hình vận hành và tương tác với công chúng.

Trong thời gian qua, dù đối mặt với nhiều thách thức, báo chí cách mạng Việt Nam vẫn ghi dấu nhiều bước tiến nổi bật trong chuyển đổi số, dần khẳng định vị thế trong kỷ nguyên công nghệ. Nhiều cơ quan báo chí đã chủ động chuyển đổi mô hình tòa soạn, áp dụng công nghệ mới và thay đổi cách tiếp cận công chúng, điển hình như: Báo Nhân dân không chỉ duy trì báo in, báo điện tử, Báo Nhân Dân còn đẩy mạnh phát triển podcast, bản tin video đa nền tảng (YouTube, TikTok), giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và phân phối nội dung.

Thông tấn xã Việt Nam (TXVN) là cơ quan báo chí có nhiều sản phẩm và loại hình thông tin nhất cả nước với trên 60 sản phẩm thông tin thuộc mọi loại hình. Đặc biệt, TTXVN là một đơn vị đi đầu về báo chí dữ liệu và xuất bản đa ngôn ngữ. Ngoài tiếng Việt, TTXVN còn có báo điện tử bằng tiếng, Anh, Trung, Pháp, Tây Ban Nha và Nga, phục vụ đắc lực cho công tác đối ngoại. Báo VietnamPlus của TTXVN những năm qua đã đẩy mạnh podcast thời sự đồng thời triển khai chatbot, tăng cường giao tiếp tự động với độc giả…

Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) đã phát triển thành công nền tảng VTV Go, livestream các bản tin thời sự, sản xuất chuyên mục riêng cho mạng xã hội. VTV còn ứng dụng công nghệ AI để phân tích phản hồi của người xem, điều chỉnh nội dung theo xu hướng.

Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) lại tích hợp nội dung giữa radio truyền thống với các nền tảng số như VOV Media, Podcast, mạng xã hội, đáp ứng nhu cầu đa dạng củacông chúng.

Hay như tờ Thanh Niên, xuất phát từ một tờ báo in truyền thống tới nay Thanh Niên Online đã vào top những tờ báo tiếng Việt có lượng truy cập cao nhất với hệ sinh thái Thanh Niên Online trên nhiều nền tảng.

Nhiều báo địa phương như: Báo Hà Tĩnh, Báo Đồng Tháp, Báo Bình Phước… đã thiết lập kênh YouTube riêng, xây dựng fanpage chuyên đề, sử dụng hệ quản trị nội dung số để rút ngắn quy trình sản xuất, tối ưu phân phối tin bài.

Một số tòa soạn báo điện tử đã thành công trong việc xây dựng các mô hình phòng Tin tức hội tụ, nơi nhà báo sản xuất nội dung đa định dạng cho nhiều kênh cùng lúc.

Tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí

Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi số đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy ngành công nghiệp nội dung số tại Việt Nam. Nhờ ứng dụng các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và điện toán đám mây, các cơ quan báo chí có thể sản xuất nội dung nhanh hơn, phân phối hiệu quả hơn và cá nhân hóa trải nghiệm người dùng. Từ đó tạo ra các nguồn thu mới thông qua quảng cáo trực tuyến, dịch vụ đăng ký trả phí hoặc các hình thức sản phẩm số khác như video, podcast hoặc sự kiện trực tuyến.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số góp phần nâng cao chất lượng và độ tin cậy của thông tin. Công nghệ hỗ trợ báo chí kiểm chứng thông tin nhanh, phát hiện tin giả, phân tích xu hướng dư luận và cung cấp nội dung phù hợp với từng nhóm độc giả. Nhờ đó, báo chí không chỉ đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng đa dạng mà còn củng cố niềm tin từ công chúng.

Chuyển đổi số còn mang lại cơ hội cho báo chí Việt Nam trong hội nhập quốc tế. Trong kỷ nguyên số, thông tin không có biên giới và việc ứng dụng công nghệ giúp báo chí Việt Nam kết nối mạnh mẽ hơn với báo chí quốc tế. Các cơ quan báo chí Việt Nam có thể sử dụng nền tảng số để không chỉ chia sẻ thông tin với độc giả trong nước mà còn mở rộng đến các đối tượng người đọc toàn cầu.

Nhận thức rõ những lợi ích mà công nghệ có thể mang lại cho báo chí, tại Đại hội XIII (2021), Đảng ta đặt mục tiêu xây dựng nền báo chí “chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”. Văn kiện Đại hội nhấn mạnh: phát triển báo chí theo hướng đa phương tiện, ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng nội dung gắn với nhu cầu thông tin ngày càng cao của người dân.

Tháng 4/2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chiến lược đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số (ưu tiên các nền tảng số trong nước); 90% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động; 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số.

Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) cũng đã triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số báo chí như xây dựng và công bố Bản đồ công nghệ cho lĩnh vực báo chí; ra mắt Trung tâm hỗ trợ chuyển đổi số báo chí; công bố xếp hạng mức độ trưởng thành chuyển đổi số của cơ quan báo chí; phát hành sổ tay điện tử về chuyển đổi số báo chí; tiến hành khảo sát mô hình chuyển đổi số báo chí năm 2024 tại 4 cơ quan là VTV, TTXVN, Báo VnExpress.net và Báo Tuổi trẻ để cơ quan báo chí khác tham khảo. Bộ cũng đã tổ chức nhiều khóa học trực tuyến và trực tiếp về kỹ năng số và chuyển đổi số báo chí cho hàng nghìn phóng viên, lãnh đạo cơ quan báo chí.

Tuy vậy, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí hiện nay cũng đang đặt ra không ít thách thức đối với các cơ quan báo chí và người làm báo. Có thể kể đến như: sự chênh lệch về hạ tầng công nghệ giữa các cơ quan báo chí; thiếu hụt nguồn nhân lực có kỹ năng số; khoảng cách về khả năng thích ứng giữa các thế hệ phóng viên; áp lực cạnh tranh thông tin từ mạng xã hội và nền tảng xuyên biên giới…

Trước thực tế đó, nâng cao năng lực người làm báo là giải pháp có tính nền tảng. Nhà báo trong thời đại số cần không ngừng cập nhật kỹ năng, từ viết, biên tập truyền thống đến sản xuất video, podcast, thiết kế đồ họa, phân tích dữ liệu, sử dụng công cụ kiểm chứng và tương tác với công chúng trên nhiều nền tảng. Bên cạnh đó, nhà báo trong kỷ nguyên số càng phải giữ vững bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và tinh thần cách mạng. Khi thông tin lan truyền với tốc độ chưa từng có, sự chính xác, khách quan, có định hướng và giàu tính nhân văn càng trở thành giá trị cốt lõi.

Cùng với đó là tiếp tục tái cấu trúc theo mô hình hội tụ, đầu tư hạ tầng số, đẩy mạnh đào tạo lại đội ngũ, khuyến khích đổi mới sáng tạo. Báo chí cũng cần sự hỗ trợ đồng bộ về chính sách, hạ tầng, dữ liệu và liên kết công nghệ, qua đó tạo nền tảng vững chắc để báo chí phát triển mạnh mẽ trong môi trường số.

Chuyển đổi số không phải là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để báo chí cách mạng Việt Nam phát triển bền vững. Sự nghiệp làm báo hôm nay đòi hỏi người làm báo không chỉ giữ vững ngọn lửa cách mạng trong lòng, mà còn phải linh hoạt, sáng tạo, làm chủ công nghệ, dẫn dắt xu hướng, xứng đáng với vai trò là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng-văn hóa của Đảng và Nhân dân.