Trên đời này có nhiều nghề, đều lao động cả, nhưng người ta phân ra 2 loại là lao động chân tay và lao động trí óc.

Nghề thổ mộc thuộc diện lao động chân tay như cày bừa, cấy gặt, đào ao, đắp bờ, khai hoang phá rậm, chặt cây đốn củi, đan lát đánh bắt. Những công việc đó là lao động giản đơn, dùng cơ bắp là chính. Lao động với nghề thổ mộc đương nhiên phải có thể lực tốt. Đào tạo loại lao động giản đơn cũng đơn giản, không sách vở gì nhiều, thường là cầm tay chỉ việc, truyền nghề qua “thị phạm”, chỉ bảo từ đơn giản đến phức tạp cho quen dần lên.

Lao động đơn giản là khởi nguồn của nhiều thành quả vật chất để con người tồn tại và trưởng thành dần. Quá trình lao động ấy con người tích lũy dần kinh nghiệm, khôn dần lên, đó là đang tự cải tạo mình, từng bước trưởng thành.

Lao động chân tay thô sơ, đơn giản nhưng là loại lao động thân thiện với môi trường. Chính loại lao động này mà con người tồn tại đến ngày nay.

***

Khi có chữ viết, những kinh nghiệm đó được ghi chép rồi đưa vào sách vở. Người đọc được thì hiểu biết mở rộng ra và nhanh hơn. Học chữ là để đọc sách. Đọc sách để thêm cơ hội tiếp thu kinh nghiệm và từ đó cho thêm mơ ước để sáng tạo thêm.

Thế là từ lao động chân tay đơn thuần, đã bước sang lao động nghiên cứu có đầu óc, biết tư duy cho công việc mình làm. Khi ấy dù vẫn lao động cơ bắp nhưng chất lượng lao động dần cao lên và có thứ thay đổi hẳn.

Quá trình thay đổi này ví dụ đơn giản dễ hiểu: Từ chọc lỗ, bỏ hạt, đến cái cuốc xới đất, rồi dùng trâu cày lật đất và bây giờ là máy cày. Tất cả là 4 bước thay đổi. Chỉ riêng việc gieo hạt trồng cây mà con người đã qua 4 chặng tư duy cho những thay đổi thần kỳ có tính cách mạng. Khi lao động có trí tuệ thì thời gian công sức giảm xuống nhưng năng suất, giá trị cao hẳn lên.

Nhờ trí tuệ mà con người đã biến công cụ lao động thô sơ, thành công cụ máy móc ngày càng hiện đại, tạo ra nền sản xuất công nghiệp ngày càng lớn mạnh, thay thế lao động chân tay và dần dần thay thế một phần lao động trí óc (sử dụng trí tuệ nhân tạo, tự động hóa).

Sản xuất công nghiệp tạo ra giá trị lớn nhưng lại có nguy cơ xâm hại môi trường. Vì nó tác động vào sự bình yên của thiên nhiên để kiếm lợi. Đó là điều phải nghĩ đến trong Ngày Môi trường Thế giới.

Cho nên cái cao hơn của lao động trí óc không phải ở chỗ đem lại cho nhân loại những giá trị sống cao hơn, mà chính là phải đem lại sự hài hòa các giá trị lao động và bảo vệ không gian sống của mình, cái mà chúng ta nhắc nhau hàng ngày là bảo vệ môi trường. Sống gấp, tranh cướp các giá trị thì môi trường cũng đòi lại bằng những tai họa của thiên nhiên mà sâu xa có phần do con người gây ra.

Nghĩ cho môi trường, bảo vệ môi trường chính là loại lao động có giá trị nhất nhưng con người vì mải miết kiếm ăn và tích lũy hay quên điều cơ bản ấy.