Tranh cãi giới tính trong thể thao nữ: Khoảng trống pháp lý

Tranh cãi giới tính

Từ điền kinh, bơi lội đến quyền anh, câu chuyện xác định giới tính trong thể thao nữ một lần nữa trở thành tâm điểm tranh luận quốc tế.

Không chỉ xoay quanh yếu tố khoa học, các vụ việc gần đây cho thấy xung đột giữa quyền cá nhân, công bằng thi đấu và thẩm quyền của các tổ chức quản lý.

Trường hợp gây ồn ào nhất năm 2025 thuộc về Imane Khelif, nhà vô địch Olympic hạng dưới trung Algeria.

Sau khi giành HCV ở Paris 2024 dưới sự bảo vệ của Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC), Khelif lại bị World Boxing (WB) – liên đoàn mới được IOC công nhận – yêu cầu thực hiện xét nghiệm giới tính bắt buộc bằng phương pháp PCR để tìm gene SRY (gene xác định nam tính của người).

Quy định này áp dụng cho mọi VĐV trên 18 tuổi, với mục tiêu xác định giới tính sinh học trước khi thi đấu hạng mục nữ hoặc nam.

Cách nay hơn 2 tháng, Khelif bị từ chối tham gia giải Eindhoven Box Cup vì chưa kiểm tra. Sức ép công luận buộc WB phải xin lỗi vì nêu tên cô trong thông cáo, nhưng quy định mới vẫn giữ nguyên.

Quyền anh không phải môn duy nhất thắt chặt điều kiện. World Athletics (WA) – tổ chức quản lý điền kinh – từ 2023 đã cấm phụ nữ chuyển giới từng trải qua dậy thì nam và siết điều kiện với VĐV DSD (Rối loạn Phát triển Giới tính), yêu cầu testosterone dưới 2,5 nmol/L trong 6 tháng.

Tháng 7/2025, WA tiếp tục thông qua quy định xét nghiệm gene SRY “một lần trong sự nghiệp” cho mọi VĐV muốn dự hạng nữ, áp dụng từ tháng 9.

Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới những cái tên như Caster Semenya, vốn đang theo đuổi vụ kiện tại Tòa án Nhân quyền châu Âu (ECHR) nhằm thách thức tính hợp pháp của các giới hạn hormone.

Ở bơi lội, vụ Lia Thomas – VĐV chuyển giới người Mỹ – kết thúc với thất bại pháp lý.

Tòa Trọng tài Thể thao (CAS) tháng 6/2024 bác đơn kháng nghị của cô, qua đó giữ nguyên chính sách của World Aquatics (cơ quan quản lý các môn thể thao dưới nước): phụ nữ chuyển giới từng dậy thì nam không được thi đấu ở hạng mục nữ cấp quốc tế.  Đây là một trong những phán quyết mang tính tiền lệ cho các môn khác.

Vượt phạm vi thể thao

Bóng đá nữ cũng chứng kiến tranh cãi. Barbra Banda, tiền đạo Zambia, từng bị loại khỏi Cúp châu Phi 2022 vì không đạt tiêu chí testosterone của CAF, trước khi trở lại ở World Cup 2023.

LĐBĐ châu Phi đến nay chưa công bố rõ ràng quy trình kiểm tra, tạo ra nghi ngờ về tính nhất quán và minh bạch.

Những vụ việc này đặt ra câu hỏi về vấn đề tư pháp và quyền con người. Ở châu Âu, Semenya đã giành được phán quyết của ECHR rằng vụ của cô cần được xem xét lại, cho thấy các quy định thể thao hoàn toàn có thể bị thách thức dựa trên quyền cá nhân.

Trong khi đó, tại Mỹ, một số bang còn ban hành luật cấm hoặc hạn chế phụ nữ chuyển giới thi đấu ở các giải học đường, mở ra một mặt trận pháp lý khác song song với thể thao đỉnh cao.

Ranh giới giữa bảo vệ sự công bằng và tôn trọng quyền riêng tư đang trở nên mong manh.

Các liên đoàn quốc tế liên tục viện dẫn yếu tố an toàn và tính liêm chính của thi đấu, đặc biệt trong môn đối kháng, để biện minh cho việc xét nghiệm giới tính hoặc giới hạn hormone.

Ngược lại, nhiều VĐV và tổ chức nhân quyền coi đây là sự xâm phạm thân thể và phân biệt đối xử.

Cuộc tranh cãi chưa có hồi kết, có lẽ sẽ tiếp tục được định hình bởi cả phòng họp của các liên đoàn lẫn các phòng xử án.

Khi khoa học y sinh tiến xa, câu hỏi lớn vẫn là: thể thao nữ sẽ xác định giới tính thế nào để vừa công bằng, vừa nhân văn?

Bích Tuyền viết tâm thư, nói rõ lý do rút lui khỏi giải thế giới

Đối chuyền Nguyễn Bích Tuyền chính thức lên tiếng sau quyết định rút lui khỏi tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam, không tham dự giải vô địch thế giới 2025.

Vắng Bích Tuyền, tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam thắng Kenya 4-0

Dù không có Bích Tuyền nhưng tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam vẫn thắng dễ dàng Kenya 4-0 trong trận “tổng duyệt” trước giải vô địch thế giới 2025.

Bích Tuyền rút lui, ai ‘gánh team’ tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam?

HLV Nguyễn Tuấn Kiệt chuẩn bị phương án thay thế sau khi đối chuyền Bích Tuyền bất ngờ rút lui khỏi tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam, không tham dự giải vô địch thế giới 2025.