Trao giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 6 – 2025: “Tấn phong” Hiệp sĩ Dế Mèn cho nhạc sĩ đầu tiên

Mùa giải Dế Mèn thứ 6 đã khép lại với nhiều dấu ấn và cảm xúc đặc biệt. Trong đó, giải thưởng cao nhất được trao cho nhạc sĩ Phạm Tuyên, đưa ông trở thành nhạc sĩ đầu tiên được “tấn phong” là Hiệp sĩ Dế Mèn. Bên cạnh đó, 5 giải Khát vọng Dế Mèn, phần nhiều được trao cho các tác giả trẻ, tác giả thiếu nhi, góp phần tạo nên một mùa giải tươi mới, đầy cảm hứng.

1. Ngập tràn những cung bậc cảm xúc có lẽ là cảm nhận chung của bất cứ ai có mặt tại Lễ trao Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 6 – 2025 diễn ra vào chiều 28/5 tại Trung tâm Thông tấn Quốc gia (số 5 Lý Thường Kiệt, Hà Nội). Mỗi nghệ sĩ, tác giả xuất hiện tại buổi lễ mang theo một câu chuyện riêng, nhưng đều có điểm chung là tình yêu đong đầy và khát vọng thường trực dành cho những sáng tạo cho tuổi thơ.

Đó là sự xuất hiện của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung, Đại sứ đầu tiên của Giải thưởng Dế Mèn. Mở đầu chương trình, 2 ca khúc Viết tiếp câu chuyện hòa bình và Ước mơ con nhỏ bé được cất lên, mang theo những giai điệu trong trẻo và tự hào, chạm tới trái tim người nghe bằng cảm xúc hồn nhiên, tinh khôi của trẻ thơ.

Cảm xúc này được tiếp nối bằng sự xuất hiện của những gương mặt mới, chủ nhân các giải thưởng Dế Mèn năm nay. Đó là 5 giải Khát vọng Dế Mèn lần lượt được xướng tên: Bộ tranh của họa sĩ nhí Phạm Hải Nguyên (13 tuổi); Có một Trái Đất phẳng trong mắt em (bản thảo tập thơ của Lý Thăng Long); Cuốn cổ thư của một mẫu thần (truyện của Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, NXB Kim Đồng); Hai cuốn truyện của Dy Duyên: Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu (Đốm Đốm vẽ, NXB Kim Đồng) và Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố (Thanh Vũ vẽ, NXB Kim Đồng) và Trang trại cuối rừng (truyện của Phạm Công Luận, NXB Kim Đồng).

Đáng chú ý, có đến 4/5 giải thuộc về các cây bút trẻ, những tác giả mới bắt đầu sáng tác cho thiếu nhi hoặc chính là thiếu nhi. Mỗi gương mặt, mỗi câu chuyện đằng sau giải thưởng đều mang đến một sắc màu riêng, tạo nên bức tranh tươi mới của niềm đam mê và khát vọng sáng tạo cho trẻ thơ.

Đó là sự xuất hiện đặc biệt của Lý Thăng Long (đang thực hiện nghĩa vụ quân sự tại Đồng Nai) trong bộ quân phục trang nghiêm nhưng vẫn bộc lộ được một tâm hồn thơ ca dạt dào bên trong. Hóa ra, môi trường quân ngũ lại chính là nơi nuôi dưỡng cảm hứng để thơ ca nảy nở trong Long.

Chàng lính trẻ chia sẻ: “Tập bản thảo Có một Trái Đất phẳng trong mắt em được tôi viết trong những tháng ngày nhập ngũ. Trong những đêm đứng gác, những ngày hành quân, tôi nghĩ về các em nhỏ, nghĩ về trách nhiệm của người cầm bút, nghĩ mình sẽ làm gì cho thiếu nhi. Và từ những suy nghĩ đó, thơ đã đến với tôi”.

Long chia sẻ, việc sáng tác trong môi trường quân ngũ không hề dễ dàng. Nhưng chính sự kỷ luật, khổ luyện ấy lại là “lò luyện” cho ý chí và bản lĩnh, điều mà Long tin là nền tảng để mình “viết tiếp câu chuyện, viết nên những giấc mơ gửi đến các em thiếu nhi, và cả những người xung quanh mình”.

Để rồi, khát vọng ấy như được kết tinh trong khoảnh khắc Long đứng trên sân khấu Dế Mèn, ngân vang bài thơ Khi em cất cánh: “Khi em cất cánh/ Bầu trời kia thuộc về em/ Đàn hải âu và những ngôi sao thuộc về em…/ Đêm nay thuộc về em/ Và ngày mai cũng thuộc về em/ Đất nước nằm trong những đôi cánh dang rộng/ Thoát khỏi đường băng chật hẹp/ Chiếm lĩnh đường chân trời”… như một tuyên ngôn thể hiện khát vọng sáng tạo cho thiếu nhi của một cây viết trẻ.

Hoặc, câu chuyện của 2 nữ tác giả Nguyễn Hoàng Diệu Thủy và Dy Duyên là minh chứng đầy cảm hứng cho hành trình sáng tác bắt đầu muộn màng, nhưng khát vọng dành cho thiếu nhi thì chưa bao giờ vơi cạn. Họ đến với văn chương khi tuổi đời đã bước sang một chương khác, nhưng ngay từ đầu, đích đến trong mỗi trang viết đều là thế giới trẻ thơ.

Với 2 lần được vinh danh ở giải Khát vọng Dế Mèn (từng đoạt Khát vọng Dế Mèn năm 2022 với tập truyện Đu đưa trên ngọn cây bàng), Nguyễn Hoàng Diệu Thủy không khỏi bối rối và xúc động: “Tôi cầm bút khá muộn so với nhiều người. Dù lớn lên và làm trong môi trường đầy sách vở, rất yêu những tác phẩm văn chương, tôi vẫn thấy sáng tạo là điều rất xa lạ. Nhưng có lẽ vì đã nạp chữ nghĩa vào trong mình nhiều hơn mình tưởng, và tôi bắt đầu viết khi không còn trẻ nữa”.

Tác giả Cuốn cổ thư của một mẫu thần còn bày tỏ, chị cảm thấy may mắn khi những trang viết của mình mang đến niềm vui, sự ngưỡng mộ của lũ trẻ trong nhà, và cả những phản hồi đầy yêu thương từ bạn đọc nhỏ khắp nơi. Để rồi chị nhắn nhủ: “Tôi tin rằng ngoài kia sẽ có những đứa trẻ luôn luôn chờ đón những câu chuyện của chúng ta”.

Còn tác giả Dy Duyên có đến 2 cuốn truyện được vinh danh tại giải thưởng năm nay, nhưng ít ai biết rằng chỉ mới chỉ viết cho thiếu nhi từ năm 29 tuổi. Với chị, “viết cho thiếu nhi không phải là một lựa chọn với tôi. Nó là một điều đơn giản, tự nhiên như phải thế, là thứ sinh ra cùng với tôi, và theo sự gắn bó với thời gian, nó là cách mà tôi hiện diện ở thế giới này”.

2. Những câu chuyện về khát vọng sáng tạo cho thiếu nhi tiếp tục được kể tại sân khấu của Dế Mèn. Câu chuyện đó không chỉ đến từ những người lớn cầm bút mà còn được nuôi dưỡng sớm và bền bỉ nơi những tâm hồn non trẻ. Câu chuyện của họa sĩ nhí Phạm Hải Nguyên là một minh chứng sống động tại lễ trao giải năm nay.

Tại lễ trao giải, Nguyên bộc bạch: “Con thường lấy cảm hứng từ những sự vật xung quanh hoặc những chủ đề trong cuộc sống. Mùa hè là khoảng thời gian con có cảm hứng vẽ nhất, vì khi đó con rảnh rỗi và có thể dành trọn thời gian cho vẽ”.

Đến với việc vẽ chỉ từ những xúc cảm mộc mạc như thế, nhưng hành trình đến với hội họa của Phạm Hải Nguyên lại đặc biệt hơn nhiều. Trên sân khấu Dế Mèn cùng con trai, chị Ngọc Ánh (mẹ của Hải Nguyên) nghẹn ngào: “Gia đình tôi không ai theo đuổi nghệ thuật, nhưng hội họa lại trở thành đam mê cháy bỏng của con. Có thể với người khác, tranh của con là những bức tranh kỳ lạ. Nhưng với gia đình, đó là những bức tranh rất đẹp. Chúng tôi thực sự tự hào về con”.

Đáng nói, chị Ánh không gọi những bức tranh của con mình vẽ là tài năng – một danh xưng quá lớn với một đứa trẻ. Thay vào đó, chị thổ lộ: “Con tôi có thể không có tài năng, nhưng cháu có khát vọng, có ước mơ. Và đó là điều quý giá nhất. Dù con thành công hay thất bại, chúng tôi sẽ luôn đồng hành, để con được sống trọn vẹn với đam mê của mình”.

3. Câu chuyện của những Khát vọng Dế Mèn như mang theo một luồng sinh khí sáng tạo mới mẻ dành cho thiếu nhi, trong trẻo, đầy cảm hứng và chất chứa tình yêu thương. Nguồn sinh khí ấy dường như càng trở nên lan tỏa mạnh mẽ hơn khi nhạc sĩ Phạm Tuyên xuất hiện đầy xúc động ở phần cuối lễ trao giải.

Cây đại thụ của âm nhạc Việt Nam hiện diện trong khoảnh khắc những ca khúc thiếu nhi bất hủ của ông được cất lên, như một lời tri ân và tiếp nối. Hát dưới trời Hà Nội dạt dào xúc cảm, liên khúc Gánh gánh gồng gồng và Rềnh rềnh ràng ràng như mở ra cả một vùng ký ức tuổi thơ tươi vui, sinh động, xen lẫn những bồi hồi.

Suốt cuộc đời và sự nghiệp của mình, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã dành trọn vẹn tình yêu và sáng tạo cho trẻ em qua những ca khúc vượt thời gian. Sự vinh danh ông với giải thưởng Hiệp sĩ Dế Mèn năm nay vì thế không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng, mà còn là lời tri ân tới những cống hiến to lớn của ông cho thiếu nhi.

Nhà báo Vũ Việt Trang, Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam (ngoài cùng bên trái) và nhà thơ Trần Đăng Khoa trao giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” cho nhạc sĩ Phạm Tuyên

Cũng cần nhắc lại, trước đó, danh hiệu Hiệp sĩ Dế Mèn từng được trao cho các tên tuổi lớn trong văn học như Nguyễn Nhật Ánh (2020), Trần Đức Tiến (2023), Lý Lan (2024), nhạc sĩ Phạm Tuyên là tác giả trong lĩnh vực âm nhạc đầu tiên được vinh danh tại hạng mục cao nhất này của giải thưởng.

Hiệp sĩ Dế Mèn Phạm Tuyên, ở tuổi 96, dẫu sức khỏe đã yếu dần nhưng ông vẫn hiện diện rạng rỡ với nụ cười hiền giữa vòng tay thiếu nhi thân thương. Ánh mắt ông ánh lên niềm xúc động, ánh sáng của tình yêu và sự gắn bó trọn đời với thiếu nhi. Không cần đến những lời nói, chính hình ảnh này đã truyền đi một nguồn năng lượng lặng lẽ mà mãnh liệt, là lời nhắn nhủ ấm áp cho thế hệ nghệ sĩ tiếp nối con đường sáng tạo vì trẻ thơ.

Góp mặt tại giải thưởng năm nay với dự án sách Khúc đồng dao của bé, cùng con gái Phạm Hồng Tuyến, di sản âm nhạc thiếu nhi của nhạc sĩ Phạm Tuyên lại được hé lộ thêm một kho báu đặc biệt: 41 ca khúc phổ nhạc từ những bài đồng dao cổ.

Thay lời cha chia sẻ cảm xúc trong lễ trao giải, nhà báo Phạm Hồng Tuyến cho biết: Năm 2025 là một năm vô cùng ý nghĩa với nhạc sĩ Phạm Tuyên. Đầu năm nay, ông đón tuổi tròn 95. Trước đó không lâu, ca khúc Như có Bác trong ngày đại thắng của ông vang lên khắp đất nước, trong dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng lịch sử. Đó đều là những cột mốc đặc biệt hạnh phúc, đánh dấu tình cảm sâu sắc của công chúng dành cho ông – một nhạc sĩ của nhân dân.

Chị Tuyến cũng nhấn mạnh, việc nhạc sĩ Phạm Tuyên được vinh danh là Hiệp sĩ Dế Mèn năm nay tiếp tục là một niềm vui lớn, ghi nhận trọn vẹn cho toàn bộ sự nghiệp sáng tác dành cho thiếu nhi mà ông hết lòng vun đắp.

“Có lẽ sự nghiệp sáng tác cho thiếu nhi là phần ông yêu quý nhất. Ở nhà, ông có treo bằng kỷ lục Việt Nam với danh hiệu: “Nhạc sĩ sáng tác nhiều ca khúc thiếu nhi được phổ biến rộng rãi nhất”. Cụm từ “phổ biến rộng rãi nhất” là điều ông trân trọng và yêu quý nhất” – chị Tuyến bày tỏ – “Sắp tới ngày Quốc tế Thiếu nhi, lại được nhận giải thưởng này, chắc chắn ông vô cùng hạnh phúc”.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên từng viết trong bài Cánh én tuổi thơ: “Một cánh én nhỏ không làm nên mùa Xuân…”. Con gái nhạc sĩ Phạm Tuyên mong rằng, không chỉ riêng gia đình mình mà cả cộng đồng sẽ chung tay góp sức để di sản âm nhạc thiếu nhi của ông tiếp tục được sống mãi, lan tỏa sâu rộng đến các thế hệ tương lai.

Mùa Dế Mèn 2025 đã khép lại, nhưng những xúc cảm vẫn còn đọng lại, đó là sự tươi mới trong từng Khát vọng Dế Mèn, là hình ảnh ấm áp và xúc động của một Hiệp sĩ Dế Mèn tuổi lên 6, là niềm tin vào hành trình nghệ thuật sẽ luôn có người trẻ tiếp nối. Như việc cùng lúc có mặt 2 thế hệ nhạc sĩ tại lễ trao giải, từ nhạc sĩ trẻ Nguyễn Văn Chung (Khát vọng Dế Mèn mùa đầu tiên) đến tượng đài Phạm Tuyên đã tạo nên một hình ảnh truyền cảm hứng mạnh mẽ: từ Khát vọng đến Hiệp sĩ, từ hiện tại đến tương lai, sáng tạo cho thiếu nhi sẽ mãi là dòng chảy bền bỉ và đầy cảm hứng trong đời sống nghệ thuật hôm nay.