Bài 4: Hành trình ổn định đời sống và tiên phong đổi mới

Ổn định sản xuất, cải thiện đời sống Nhân dân

Tháng 2/1980, trong bầu không khí sôi nổi của những ngày đầu Xuân, Đại hội đại biểu lần thứ VIII Đảng bộ thành phố Hà Nội (nhiệm kỳ 1980 – 1983) đã được tổ chức tại Câu lạc bộ Lao động (nay là Cung Thanh niên Hà Nội). Đại hội diễn ra từ ngày 5 đến 10/2/1980, với sự tham dự của 691 đại biểu, thay mặt cho gần 14 vạn đảng viên toàn Đảng bộ. Sự hiện diện và chỉ đạo trực tiếp của Tổng Bí thư Lê Duẩn tại Đại hội đã khẳng định tầm quan trọng của Hà Nội – trung tâm chính trị, hành chính quốc gia; đồng thời thể hiện sự quan tâm lớn của Trung ương đối với Đảng bộ Thủ đô trong giai đoạn đầy khó khăn này.

Thiếu nhi Thủ đô đến chào mừng tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ IX. Ảnh TTXVN

Đại hội VIII xác định nhiệm vụ chính trị cơ bản là: “Vừa xây dựng Thủ đô xã hội chủ nghĩa, vừa sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ Thủ đô”. Điều đó thể hiện rõ yêu cầu kết hợp giữa hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng và bảo vệ. Nhiệm vụ trước mắt được cụ thể hóa: Đẩy mạnh sản xuất, bảo đảm đời sống, tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội; tăng cường quốc phòng và an ninh, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ thành quả cách mạng; siết chặt quản lý kinh tế và xã hội; đồng thời nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng, nhất là công tác cán bộ và tổ chức cơ sở. Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố khóa mới gồm 49 ủy viên chính thức, 3 ủy viên dự khuyết, do đồng chí Lê Văn Lương tiếp tục được tín nhiệm bầu làm Bí thư Thành ủy.

Trong nhiệm kỳ 1980 – 1983, dấu ấn nổi bật là việc Đảng bộ Hà Nội đã lãnh đạo thực hiện Chỉ thị số 100-CT/TƯ ngày 13/1/1981 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp. Đây là bước đi có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, tạo ra động lực mới cho sản xuất nông nghiệp. Việc áp dụng cơ chế khoán đã mang lại khí thế lao động mới, khích lệ nông dân gắn bó hơn với đồng ruộng. Đời sống của người nông dân trên địa bàn ngoại thành Hà Nội ổn định và dần được cải thiện. Đến giữa năm 1983, sản lượng lương thực hằng năm của Thủ đô tăng trung bình 8%, một con số đáng khích lệ trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn. Trong công nghiệp, nhiều xí nghiệp, nhà máy đã khai thác tốt tiềm năng, phát huy sáng kiến, nỗ lực hoàn thành kế hoạch sản xuất được giao, đóng góp vào sự ổn định đời sống nhân dân.

Kế thừa kết quả đạt được trong nhiệm kỳ VIII, Đại hội đại biểu lần thứ IX Đảng bộ thành phố Hà Nội (nhiệm kỳ 1983 – 1986) được tổ chức tại Câu lạc bộ Lao động, diễn ra thành hai vòng. Vòng 1 từ ngày 11 đến 16/1/1982, có 704 đại biểu tham dự, tập trung góp ý vào các văn kiện quan trọng của Trung ương và bầu Đoàn đại biểu đi dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng. Đây là bước chuẩn bị quan trọng, giúp cán bộ, đảng viên Thủ đô thể hiện trách nhiệm đóng góp ý kiến vào đường lối chung của toàn Đảng. Vòng 2 diễn ra từ ngày 11 đến 16/6/1983, với 622 đại biểu thay mặt cho hơn 130.000 đảng viên toàn Đảng bộ. Nội dung chính là xác định nhiệm vụ trọng tâm cho Thành phố trong giai đoạn 1983-1985. Đại hội đã thẳng thắn chỉ rõ những bức thiết về đời sống cần được giải quyết, đồng thời đề ra các mục tiêu cụ thể: Phát triển mạnh sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng cơ cấu công – nông nghiệp và đẩy mạnh xuất khẩu. Đại hội cũng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục cải tạo, củng cố và hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa; lập lại trật tự kinh tế – xã hội, nhất là trong lĩnh vực phân phối và lưu thông. Ban Chấp hành Đảng bộ khóa IX gồm 51 ủy viên chính thức, 4 ủy viên dự khuyết, tiếp tục bầu đồng chí Lê Văn Lương làm Bí thư Thành ủy.

Kết thúc nhiệm kỳ IX, Hà Nội đã đi qua một chặng đường 10 năm sau ngày thống nhất đất nước (1975 – 1985). Thành tựu giành được trên các lĩnh vực và kinh nghiệm tích lũy đã trở thành cơ sở quan trọng, mở ra khả năng đẩy nhanh quá trình xây dựng, phát triển Thủ đô trong giai đoạn tiếp theo.

Song song với Hà Nội, Đảng bộ tỉnh Hà Sơn Bình trong giai đoạn này cũng tổ chức các kỳ Đại hội quan trọng. Đại hội VIII (tháng 10/1979) diễn ra tại Nhà văn hóa trung tâm thị xã Hà Đông, với sự tham gia của 419 đại biểu chính thức và 37 dự khuyết. Đại hội đề ra phương hướng cho giai đoạn 1980 – 1981: Tăng cường đoàn kết, nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng bộ, phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân, tận dụng tiềm năng ba vùng (miền núi, trung du, đồng bằng) để phát triển sản xuất và xây dựng cơ cấu kinh tế mới. Ban Chấp hành khóa VIII gồm 40 ủy viên chính thức, 4 dự khuyết, đồng chí Nguyễn Hữu Thụ được bầu lại làm Bí thư Tỉnh ủy.

Đại hội IX Đảng bộ tỉnh Hà Sơn Bình cũng được tổ chức làm hai vòng. Vòng 1 diễn ra từ ngày 5 đến 13/1/1982, có 440 đại biểu tham dự, tập trung góp ý văn kiện cho Đại hội toàn quốc lần thứ V và bầu đoàn đại biểu dự Đại hội. Vòng 2 diễn ra từ ngày 14 đến 19/1/1983 nhằm đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội VIII và bầu Ban Chấp hành khóa mới. Đại hội IX đặt mục tiêu đến năm 1985: Đẩy mạnh xuất khẩu để ổn định và cải thiện đời sống nhân dân, củng cố quan hệ sản xuất mới, hoàn thiện cơ chế khoán, ưu tiên xây dựng thủy lợi, đồng thời tăng cường quốc phòng và giữ gìn trật tự an toàn xã hội. Ban Chấp hành khóa IX gồm 41 ủy viên chính thức, 3 dự khuyết, đồng chí Nguyễn Đình Sở được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy.

Bước ngoặt đổi mới tư duy kinh tế

Từ ngày 17 đến 23/10/1986, Đại hội đại biểu lần thứ X Đảng bộ thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 1986 – 1991, được tổ chức trọng thể với sự tham dự của 709 đại biểu. Đại hội bầu Ban Chấp hành khóa mới gồm 51 ủy viên chính thức và 14 ủy viên dự khuyết. Đây là kỳ Đại hội có ý nghĩa đặc biệt, đánh dấu bước chuyển quan trọng về tư tưởng và chính trị khi Đảng bộ Hà Nội bắt đầu vận dụng quan điểm đổi mới của Trung ương, mở đầu bằng đổi mới tư duy kinh tế.

Thực tiễn đặt ra yêu cầu cấp bách: Cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp đã bộc lộ rõ những yếu kém, làm trì trệ sản xuất và kìm hãm sự phát triển. Đại hội X đã dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật, chỉ ra hạn chế và khẳng định quyết tâm xóa bỏ cơ chế quản lý cũ. Từ đó, Đại hội xác định cần chuyển hoạt động kinh tế sang hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa, coi đây là khâu đột phá, phù hợp với quy luật khách quan và thực tiễn cách mạng của Thủ đô. Đại hội X không chỉ đề ra phương hướng kinh tế, mà còn đặt nền móng cho sự đổi mới toàn diện. Tư duy đổi mới bắt đầu từ kinh tế nhưng lan tỏa sang nhiều lĩnh vực khác, khẳng định vai trò tiên phong của Hà Nội trong việc thực hiện đường lối đổi mới. Đây chính là bước ngoặt, đưa Hà Nội hòa chung nhịp bước với cả nước trong công cuộc đổi mới, mở ra thời kỳ phát triển mới dựa trên cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Trong khi đó, Đại hội X Đảng bộ tỉnh Hà Sơn Bình (tháng 10/1986) với 444 đại biểu tham dự đã thẳng thắn chỉ rõ hạn chế, khi chỉ 4/8 chỉ tiêu hoàn thành. Đại hội xác định mục tiêu cho giai đoạn 1986 – 1990: Xây dựng Đảng vững mạnh, phát huy quyền làm chủ tập thể, đổi mới quản lý kinh tế, xóa bỏ cơ chế bao cấp, chuyển sang hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa. Ban Chấp hành khóa X gồm 58 đồng chí được bầu, thể hiện quyết tâm đồng hành cùng cả nước trong công cuộc đổi mới.

Nhìn vào tiến trình đó có thể thấy, Hà Nội và Hà Sơn Bình trong thập niên 1980 đã có sự tương đồng lớn về chủ trương, cùng hướng đến mục tiêu đổi mới quản lý kinh tế, khắc phục cơ chế bao cấp, thúc đẩy sản xuất và cải thiện đời sống nhân dân. Chính sự đồng hành đó đã góp phần tạo nền tảng quan trọng, đưa các địa phương hòa nhịp trong công cuộc đổi mới toàn diện của đất nước từ cuối thập niên 1980.