Bổ sung chế định Thừa hành viên và Văn phòng Thi hành án dân sự

Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Thi hành án dân sự (THADS) (sửa đổi), Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi cho biết, việc ban hành dự án Luật THADS (sửa đổi) nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, tăng cường hiệu lực, hiệu quả, hoàn thiện thể chế liên quan đến tổ chức thi hành pháp luật và THADS. Đồng thời, khắc phục các tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc sau gần 17 năm triển khai thi hành Luật THADS năm 2008.

Dự thảo Luật THADS (sửa đổi) gồm 5 Chương, 96 điều; giảm 4 Chương (do hợp nhất một số Chương), lược bỏ 48 điều, giữ nguyên 1 điều, hợp nhất 131 điều thành 80 điều và bổ sung 15 điều so với Luật THADS hiện hành.

Liên quan đến những nội dung sửa đổi, bổ sung, dự thảo Luật quy định đầy đủ phạm vi bản án, quyết định do cơ quan THADS tổ chức thi hành để thống nhất với các Luật liên quan; quy định các nguyên tắc, các hành vi bị nghiêm cấm trong THADS. Đồng thời, hoàn thiện các quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan; xã hội hóa hoạt động THADS.

Đáng quan tâm, dự thảo Luật đã dành Chương III (là một chương mới) quy định về Thừa hành viên và Văn phòng THADS. Hoàn thiện tổ chức, hoạt động; nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan THADS, người có thẩm quyền trong THADS, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân; vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan trong hoạt động THADS.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quốc hội

Dự thảo Luật cũng hoàn thiện quy định về trình tự, thủ tục, rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí, nâng cao hiệu quả THADS theo yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW. Bổ sung nguyên tắc tăng cường sử dụng, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động THADS nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW; bổ sung phương thức thanh toán tiền thi hành án qua chuyển khoản mà đương sự không cần đến trụ sở cơ quan THADS…

Qua thẩm tra, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành việc ban hành Luật THADS (sửa đổi) nhằm khắc phục các tồn tại, vướng mắc trong tổ chức THADS; thực hiện chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, đẩy mạnh xã hội hóa một số hoạt động và ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong công tác này. Các ý kiến nhận thấy, hồ sơ đủ tài liệu theo quy định và đủ điều kiện để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).

Về phạm vi điều chỉnh, dự thảo Luật cơ bản giữ phạm vi của Luật hiện hành, đồng thời bổ sung quy định về Văn phòng THADS, Thừa hành viên để thể chế hóa chủ trương xã hội hóa. Tuy nhiên, cần quy định rõ hơn về loại bản án, quyết định được thi hành.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định hoặc cơ chế phối hợp về điều kiện thi hành các quyết định của Trọng tài thương mại và cơ quan cạnh tranh để thuận tiện áp dụng.

Về quyền, nghĩa vụ của đương sự, cần bổ sung quyền yêu cầu Tòa án giải thích bản án không rõ và quyền yêu cầu xác nhận kết quả thi hành án, phù hợp với thực tiễn; quy định rõ quyền lựa chọn cơ chế thi hành án (công lập hoặc tư nhân) để tránh chồng chéo, xung đột thẩm quyền; bổ sung nghĩa vụ nộp phí của người phải thi hành án, nhất là khi họ không tự nguyện thi hành.

Liên quan đến hệ thống THADS và Văn phòng THADS, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, việc tổ chức cơ quan THADS một cấp (cấp tỉnh) được đánh giá là đột phá, song cần cân nhắc mô hình cấp khu vực để tránh quá tải cho cấp tỉnh. Ngoài ra, cân nhắc tên gọi “Văn phòng THADS” để bảo đảm tính kế thừa và phù hợp bản chất hoạt động của tổ chức này.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhất trí bổ sung chế định Thừa hành viên và Văn phòng THADS. Tuy nhiên, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc quy định Thừa hành viên có thẩm quyền áp dụng một số biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế cần thiết như thẩm quyền của Chấp hành viên, để tạo cơ sở pháp lý cho Thừa hành viên thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong tổ chức THADS và có sự kiểm sát chặt chẽ của Viện kiểm sát các cấp.

Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định về cơ chế phối hợp giữa các Văn phòng THADS ở địa bàn khác nhau trong tổ chức THADS, xử lý tài sản THADS, cũng như mối quan hệ phối hợp giữa Văn phòng THADS với cơ quan THADS trong trường hợp cùng tiếp nhận, xử lý yêu cầu thi hành án đối với cùng một vụ việc… Quy định rõ tiêu chí thành lập Văn phòng THADS để tránh áp dụng không thống nhất giữa các địa phương.

Kết luận nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và các cơ quan cơ bản thống nhất với nhiều nội dung trong hồ sơ dự án Luật THADS (sửa đổi) do Chính phủ trình và thống nhất với các ý kiến phát biểu tại cuộc họp.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng ghi nhận và đánh giá cao Bộ Tư pháp – cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiên cứu xây dựng dự án Luật này rất khẩn trương, trách nhiệm, tổng kết, đánh giá, bám sát yêu cầu, chủ trương của Đảng nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn cũng như đề xuất nhiều nội dung mới.

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các quy định của dự thảo Luật với các luật khác có liên quan; bám sát thực tiễn những vấn đề vướng mắc, bất cập để kịp thời có giải pháp phù hợp; làm rõ tính phù hợp, tính khả thi nêu trong dự thảo Luật…