“Toàn bộ hơn 200 người ở bản ăn chung với nhau ngày ba bữa từ 22 năm qua”, bà Nông Thị Hảo, 60 tuổi, ở bản Thái Hải, xã Thịnh Đức, TP Thái Nguyên nói.
Sau bữa sáng, dân bản làm việc theo phân công. Bà Hảo cùng chồng là ông Hà Văn Kiu, 62 tuổi, đi La Bằng hái chè (trà) về sao. Con rể bà ở lại làm mộc, con gái, con dâu hỗ trợ dịch vụ trong bản. Các thành viên khác người đi nấu rượu, thu hoạch sáp ong, người lại chăn nuôi, trồng trọt. Trẻ dưới 5 tuổi học trường mầm non ngay trong bản, học sinh các cấp có người đưa đón hoặc tự đến trường.
11h, tiếng mõ báo hiệu giờ nghỉ, mọi người lại tập trung về bếp ăn trưa. Bà Hảo kể trước kia cả bản ăn theo mâm, nay chuyển sang suất ăn cho phù hợp công việc từng người. Dù vậy, nhiều người vẫn đợi đủ thành viên về mới ăn để giữ nếp xưa.
Từ sau 19h, các gia đình trở về nhà riêng, sinh hoạt cùng người thân.
“Sự khác biệt của Thái Hải là nguyên tắc ăn chung nồi, tiêu chung túi tiền”, bà Hảo nói. Ở đây, mỗi người được tự chọn một công việc phù hợp với khả năng nhất. Ví dụ, vợ chồng bà Hảo chỉ cần hái và sao trà, người khác có nhiệm vụ bán, tiền được nộp về quỹ chung. Cũng theo nguyên tắc này, thu nhập của các gia đình dù là làm trà, nấu rượu, làm thuốc nam, chăn nuôi, dịch vụ du lịch đều quy về một mối. Quỹ này do trưởng bản cùng một số người quản lý công khai, chi tiêu trang trải mọi chi phí sinh hoạt của các thành viên, từ ăn uống hàng ngày, điện nước, mua sắm vật tư lao động, sửa chữa nhà cửa, đến đóng học phí cho trẻ, viện phí, thuốc men hay tổ chức cưới hỏi.
Khi một người có nhu cầu mua sắm vật dụng cá nhân như điện thoại, máy tính, họ sẽ đề xuất để trưởng bản và hội đồng xét duyệt. Mọi người trong bản không có sự tị nạnh về vật chất đắt rẻ hay so bì đóng góp.
Bà Nông Thị Hảo đun nước pha chè tại nhà riêng ở bản Thái Hải, xã Đức Thịnh, TP Thái Nguyên, chiều 24/4. Ảnh: Nga Thanh
Nếp sống này do bà Nguyễn Thị Thanh Hải, người Tày ở huyện Định Hóa, khởi nguồn.
Bà Hải kể, đầu những năm 2000, thấy người dân phá nhà sàn xây nhà gạch, trẻ nhỏ không biết hát Then, đàn Tính, bà lo thế hệ sau quên bản sắc dân tộc nên thế chấp toàn bộ tài sản ở TP Sông Công, mua lại 30 ngôi nhà sàn cổ.
Năm 2003, bà chuyển số nhà sàn này từ Định Hóa về khu đất 20 ha ở xã Thịnh Đức, ngoại ô TP Thái Nguyên gây dựng cộng đồng người Tày sống theo các phong tục truyền thống. Sau hai năm, bản Thái Hải ra đời.
Ban đầu, chỉ gia đình bà Hải cùng hơn 10 người yêu văn hóa Tày ở cùng nhau. Dân làng cùng nhau đi tìm nguồn nước, kéo điện, tự làm gạch lát đường, mở lối, trồng cây phủ đồi trọc.
Bà Nguyễn Thị Thanh Hải, 63 tuổi, trưởng bản. Ảnh: Nga Thanh
