Cấp bách kiểm soát ô nhiễm không khí tại Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh

Chất lượng môi trường được cải thiện

Chiều 26/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Báo cáo tóm tắt kết quả giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường Lê Quang Huy cho biết, công tác bảo vệ môi trường đã có nhiều chuyển biến, đạt và vượt nhiều mục tiêu, chỉ tiêu quan trọng đề ra. Ngân sách nhà nước chi cho sự nghiệp môi trường luôn được đảm bảo không thấp hơn 1% tổng chi ngân sách nhà nước, với xu hướng tăng qua các năm.

Các nguồn thải lớn đã được kiểm soát chủ động và chặt chẽ, không để xảy ra sự cố môi trường lớn; tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải tăng dần qua các năm; công tác quản lý chất thải có nhiều chuyển biến, việc tái chế, tái sử dụng chất thải được tăng cường, giảm hình thức chôn lấp.

Đã xuất hiện nhiều mô hình đô thị, nông thôn, khu công nghiệp, làng nghề, cơ sở sản xuất sinh thái, thân thiện với môi trường. Tỷ lệ khu công nghiệp, cụm công nghiệp đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung tăng so với giai đoạn trước.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường Lê Quang Huy. Ảnh: Phạm Thắng

Giai đoạn 2022 – 2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thanh tra 812 cơ sở, xử phạt 348 cơ sở với tổng số tiền 96,7 tỷ đồng. Các địa phương đã xử phạt 14.863 vụ với tổng số tiền 643 tỷ đồng; lực lượng Cảnh sát môi trường đã phát hiện, khởi tố mới 2.336 vụ/2.935 bị can trong giai đoạn 2022-2024, tội phạm về môi trường diễn biến phức tạp với thủ đoạn ngày càng tinh vi…

Nhìn chung, chất lượng môi trường được cải thiện, đặc biệt là chất lượng môi trường đất, môi trường nước mặt một số lưu vực sông chính, nước biển ven bờ, nước dưới đất. Mặc dù ô nhiễm môi trường vẫn xảy ra nhưng đã được ngăn chặn, mức độ ô nhiễm môi trường ở nhiều nơi không tăng hoặc tăng không đáng kể; các dự báo tác động xấu tới môi trường từ các hoạt động phát triển kinh tế – xã hội đã được áp dụng các biện pháp ngăn ngừa có hiệu quả.

Công tác ứng phó với biến đổi khí hậu có chuyển biến tích cực; khả năng chống chịu và năng lực thích ứng của hệ thống tự nhiên, kinh tế và xã hội được nâng cao, bảo đảm sinh kế bền vững; việc chuyển đổi xanh trong các ngành, lĩnh vực hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 được thúc đẩy mạnh mẽ; hành lang pháp lý về phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam đã và đang được hình thành…

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Cấp bách kiểm soát ô nhiễm không khí tại Thủ đô Hà Nội

Bên cạnh kết quả đạt được, Đoàn giám sát nêu một số quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, việc tổ chức thực hiện Luật còn một số hạn chế, bất cập.

“Việc thực hiện một số biện pháp khẩn cấp xử lý, khắc phục ô nhiễm môi trường chưa kịp thời dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường ở một số nơi còn diễn biến phức tạp, có thời điểm ở mức độ nghiêm trọng, đặc biệt là ô nhiễm không khí (do bụi mịn) đang là vấn đề nhức nhối tại một số đô thị lớn, đặc biệt là Thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh; chất lượng môi trường một số đoạn sông, tập trung tại khu vực đông dân cư, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, làng nghề trên lưu vực sông Cầu, sông Nhuệ – Đáy, hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải, còn diễn biến phức tạp”, báo cáo nêu.

Việc lập quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh còn chậm ảnh hưởng đến việc triển khai Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia.

Việc đầu tư đồng bộ hạ tầng thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt đô thị, cụm công nghiệp, làng nghề còn chưa được quan tâm đúng mức (khoảng 18% tổng lượng nước thải đô thị được thu gom, xử lý); hạ tầng kỹ thuật xử lý chất thải rắn sinh hoạt còn lạc hậu, hình thức chôn lấp trực tiếp vẫn chiếm tỷ lệ cao (62%), nhiều bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, không đạt yêu cầu về môi trường…

Từ thực tiễn trên, Đoàn giám sát đề xuất một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, hoàn thành đến cuối năm 2026. Trong đó, cần ban hành và triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Đồng thời thực hiện ngay các biện pháp cấp bách kiểm soát, ngăn chặn và khắc phục, cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí tại Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Hoàn thành việc đánh giá sức chịu tải và công bố Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt một số lưu vực sông liên tỉnh, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội; cải thiện chất lượng môi trường một số đoạn sông bị ô nhiễm nghiêm trọng trên các sông: Ngũ Huyện Khê, Tô Lịch, Bắc Hưng Hải.

Tổ chức thiết lập và vận hành thí điểm Sàn giao dịch tín chỉ các-bon, bước đầu hình thành và phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam; đánh giá và quy định tỷ lệ kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, lượng tín chỉ các-bon tối thiểu phải được giữ lại cho thị trường các-bon trong nước trước khi xem xét trao đổi ra quốc tế phù hợp với từng giai đoạn và tình hình thực tế trên cơ sở bảo đảm lợi ích quốc gia…

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, cần phải trả lời các câu hỏi về nguồn phát thải ở các đô thị. Phát thải từ công nghiệp thế nào, từ bụi xây dựng, từ các loại khí từ phương tiện giao thông rồi các nguồn phát thải khác ra sao? Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, chỉ ra thực trạng rất rõ ràng thì giải pháp sẽ sát hơn.

Quan tâm đến vấn đề quản lý nước thải đô thị, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh lưu ý, số lượng nước thải thẳng ra môi trường, chưa qua xử lý ở khu vực đô thị còn nhiều. Do đó, các địa phương, cơ quan cần quan tâm triển khai các biện pháp để nâng cao tỷ lệ nước thải đô thị qua xử lý. Lấy ví dụ từ thực tế ở Hà Nội, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, thành phố Hà Nội cần tăng kinh phí để sớm hoàn thành dự án cải thiện môi trường sông Tô Lịch.