Hàn Quốc hồi sinh sông ‘chết’: Từ thảm họa đô thị đến danh thắng quốc gia

Hàn Quốc, đất nước nổi tiếng với tốc độ phát triển kinh tế thần tốc và đô thị hóa mạnh mẽ, từng đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng về môi trường. Trong quá trình công nghiệp hóa, các con sông và suối, nguồn sống quan trọng của cộng đồng, đã trở thành những “thảm họa môi trường”: Nước đục ngầu, mùi hôi thối, ô nhiễm hóa chất và rác thải tràn lan…

Trong vài thập niên gần đây, Hàn Quốc đã thực hiện nhiều dự án cải tạo sông, suối đáng kinh ngạc, biến chúng từ những dòng nước chết thành cảnh quan xanh mát, vừa bảo vệ môi trường, vừa tạo không gian sống cho người dân.

Một trong những ví dụ tiêu biểu nhất là dự án cải tạo dòng suối Cheonggyecheon dài gần 11km gắn liền với lịch sử của Thủ đô Seoul. 

Kết hợp công nghệ với thiên nhiên và bài toán thẩm mỹ

Một yếu tố quan trọng trong thành công từ các dự án cải tạo sông, suối của Hàn Quốc là kết hợp công nghệ và thiên nhiên. Các kỹ sư môi trường nước này không chỉ đơn giản chỉ nạo vét bùn hay trồng cây. Họ áp dụng các giải pháp sinh thái như: Xây dựng hồ điều tiết để kiểm soát lũ lụt, sử dụng bùn sông sau khi xử lý làm phân bón, tạo nhiều khu vực lọc nước tự nhiên bằng cát, sỏi và thực vật thủy sinh. Các hệ sinh thái nhân tạo này vừa giúp lọc nước, vừa tạo môi trường sống cho cá, chim và các loài thủy sinh.

Ngoài Cheonggyecheon, Hàn Quốc còn triển khai nhiều dự án cải tạo khác, như sông Hàn, sông Anyang và các suối nhỏ trong đô thị. Đặc biệt, các dự án “hồi sinh” sông, suối đô thị đã trở thành mô hình tiêu biểu, giúp thành phố kết nối lại với thiên nhiên, đồng thời cải thiện sức khỏe cộng đồng. 

Nghiên cứu cho thấy, sau khi các dự án cải tạo hoàn thành, mức ô nhiễm nước giảm đáng kể, đa dạng sinh học tăng lên, và mật độ cây xanh trong khu vực tăng gấp 2 – 3 lần. Quan trọng hơn, những không gian xanh này trở thành nơi vui chơi, tập thể dục, và tổ chức sự kiện văn hóa cho người dân.

Yếu tố khác tạo nên sự thành công là sự tham gia của cộng đồng. Chính quyền Hàn Quốc không thực hiện các dự án này một cách độc lập, mà thường trưng cầu ý kiến của người dân, tổ chức hội thảo, cho phép người dân tham gia vào quá trình trồng cây, dọn rác và giám sát chất lượng nước. 

Trong nhiều trường hợp, người dân còn tham gia vào các chương trình “nhận chăm sóc sông, suối” – họ chịu trách nhiệm duy trì, theo dõi các khu vực nhỏ quanh nhà, từ đó tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực.

Hàn Quốc cũng chú trọng khía cạnh nghệ thuật và văn hóa trong việc cải tạo sông, suối. Các dự án thường kết hợp thiết kế cảnh quan, nghệ thuật sắp đặt, ánh sáng, và lối đi bộ để tạo trải nghiệm hấp dẫn cho người dân. Điều này chứng minh rằng, việc cải tạo sông không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là bài toán thẩm mỹ và xã hội.

Cũng cần nhắc tới yếu tố quản lý nước thải và quy hoạch đô thị tích hợp. Các dự án cải tạo sông của Hàn Quốc luôn đi kèm với việc cải thiện hệ thống thoát nước, xử lý nước thải, kiểm soát nguồn ô nhiễm từ các nhà máy, khu dân cư. Nhờ vậy, nước sông không chỉ sạch về mặt hình thức, mà còn đạt tiêu chuẩn sinh thái, hỗ trợ sự phát triển bền vững. 

Suối “chết” Cheonggyecheon – từ ký ức đô thị đến thử thách môi trường

Cheonggyecheon, một con suối dài 10,84km chảy qua trung tâm Seoul (đoạn được cải tạo làm đường đi lại, nơi người dân nghỉ chân ngắm cảnh dài 5,8km), từng là điểm giao thương và sinh hoạt quan trọng từ thời Joseon. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của Seoul trong thế kỷ 20 đã biến con suối này thành một biểu tượng của ô nhiễm.

Vào những năm 1960 – 1970, con suối bị lấp để làm đường cao tốc và khu công nghiệp, khiến hầu hết đời sống thủy sinh biến mất, nước trở nên đen ngòm và bốc mùi.

Việc lấp suối không chỉ tác động tiêu cực đến môi trường mà còn ảnh hưởng tới đời sống người dân xung quanh. Những năm 1990, trước sức ép của công chúng và nhu cầu cải thiện môi trường sống, chính quyền Seoul bắt đầu cân nhắc dự án tái tạo suối.

Đây là một dự án quy mô lớn, liên quan đến việc phá bỏ đường cao tốc, cải tạo hệ thống thoát nước, xử lý ô nhiễm và xây dựng cảnh quan. 

Không chỉ tập trung vào môi trường, chính quyền Seoul còn chú trọng đến yếu tố văn hóa và du lịch. Sau hơn một thập kỷ chuẩn bị và triển khai, dự án hồi sinh Cheonggyecheon hoàn thành vào năm 2005. Dòng suối không chỉ trở lại trạng thái trong lành, mà hệ sinh thái thủy sinh cũng được phục hồi đáng kể. 

Suối trở thành nơi thư giãn, đi dạo, tập thể dục và thưởng thức nghệ thuật, “dòng suối chết” thành biểu tượng sống động của thành phố.

Hoạt động du lịch gắn với Cheonggyecheon cũng được phát triển theo hướng bền vững. Nhiều tour đi bộ, tham quan bằng xe đạp, lễ hội ánh sáng, triển lãm nghệ thuật ngoài trời… đều chú trọng đến việc bảo vệ môi trường. Các quán cà phê, nhà hàng và cửa hàng lưu niệm dọc suối cũng áp dụng các biện pháp xanh, từ xử lý rác thải, sử dụng năng lượng sạch đến việc bảo tồn cảnh quan tự nhiên.

Mạch sống của thành phố, không gian của cộng đồng

Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc, có thể rút ra một số bài học quan trọng cho các nước đang đối mặt với ô nhiễm sông, suối. Đó là:

Tiếp cận tổng thể và đa ngành: Kết hợp kỹ thuật, sinh thái, văn hóa, và quản lý đô thị.

Khôi phục dòng chảy tự nhiên: Loại bỏ các cấu trúc bê tông cứng và các công trình chặn dòng, tái tạo bờ sông mềm.

Áp dụng giải pháp sinh thái: Lọc nước bằng thực vật, hồ điều tiết, và bãi đất ngập nước nhân tạo.

Tham gia cộng đồng: Người dân là đối tác quan trọng trong việc duy trì, giám sát và bảo vệ sông.

Kết hợp thẩm mỹ và tiện ích: Không gian xanh phải vừa đẹp, vừa hữu ích cho sinh hoạt, giải trí và giáo dục.

Quản lý nguồn ô nhiễm gốc: Không chỉ cải tạo cảnh quan mà còn cần cải thiện hệ thống xử lý nước thải và kiểm soát công nghiệp.

Hàn Quốc đã chứng minh rằng việc biến sông, suối từ thảm họa môi trường thành cảnh quan đẹp không chỉ là khả thi mà còn mang lại giá trị kinh tế, xã hội và văn hóa lâu dài. Rằng, một con sông không chỉ là dòng nước chảy, nó là mạch sống của thành phố, là không gian của cộng đồng, là tấm gương phản chiếu mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên… 

Toàn cảnh 14km hai bên sông Tô Lịch trước khi ‘lột xác’ thành công viên

Hai bên bờ sông Tô Lịch có địa hình thông thoáng, không vướng khu dân cư và còn nhiều bãi đất trống chưa được sử dụng, tạo điều kiện thuận lợi để triển khai dự án xây dựng công viên dọc theo toàn bộ chiều dài 14km của tuyến sông.

Hà Nội chính thức dẫn nước Hồ Tây ‘hồi sinh’ sông Tô Lịch

Ngày 9/9, Ban Quản lý dự án xử lý nước thải Yên Xá chính thức dẫn nước từ Hồ Tây về sông Tô Lịch theo đúng kế hoạch đặt ra.

Cuộc chạy nước rút quyết tâm loại bỏ ô nhiễm tồn đọng sông Tô Lịch

Nhiều hạng mục cải tạo hai bên bờ sông Tô Lịch đang đồng loạt thực hiện, đẩy nhanh tiến độ. Mục tiêu lần này của Hà Nội là khai thông dòng chảy, loại bỏ yếu tố gây ô nhiễm tồn đọng đã quá lâu năm.