Hệ thống tuyển sinh hiện đại không thể để lọc ảo kéo dài, lỗi kỹ thuật tái diễn

Trao đổi với VietNamNet, TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD-ĐT) cho rằng, mùa tuyển sinh đại học năm 2025 với những mạnh dạn đổi mới được kỳ vọng giảm áp lực, tăng công bằng, nhưng vẫn có khoảng trống về chính sách và tổ chức. Do đó, cần một cái nhìn tỉnh táo: Thừa nhận nỗ lực đổi mới, chỉ ra bất cập, và rút ra bài học để mùa tuyển sinh các năm sau minh bạch, công bằng, hiệu quả hơn.

Xét tuyển đại học: “Mạnh dạn đổi mới nhưng thiếu chuẩn hóa và công bằng”

Theo TS Hoàng Ngọc Vinh, điểm cộng trong xét tuyển năm nay là Bộ GD-ĐT đã mạnh dạn yêu cầu các trường đưa các phương thức xét tuyển khác nhau về cùng một thang điểm. Đây là bước đi nhằm minh bạch hóa, hạn chế tình trạng “mạnh ai nấy làm”. Việc đa dạng hóa kênh xét tuyển cũng giúp thí sinh có thêm cơ hội, không phụ thuộc hoàn toàn vào kỳ thi tốt nghiệp THPT. Các trường được trao quyền tự chủ nhiều hơn, phải công khai chỉ tiêu và chịu áp lực giải trình trước dư luận.

Nhưng sự đổi mới này cũng bộc lộ những hạn chế. Vấn đề nổi bật là quy đổi điểm thiếu khung chuẩn quốc gia. Mỗi trường tự quy đổi điểm IELTS, học bạ, hay kỳ thi riêng theo cách khác nhau, dẫn đến có chênh lệch lớn và thiếu minh bạch.

“Một bất hợp lý là việc quy đổi IELTS thành điểm cộng vào tổng điểm xét tuyển. Chính sách này thiếu cơ sở khoa học, gây bất công cho học sinh không đủ điều kiện kinh tế. Giải pháp hợp lý hơn là sau khi trúng tuyển, sinh viên có chứng chỉ còn hạn sẽ được miễn học phần tiếng Anh trong chương trình đại học, thay vì dùng nó làm ‘tấm vé VIP’ ở đầu vào”, TS Vinh nói.

Ngoài ra, theo ông Vinh, hệ thống lọc ảo vẫn là điểm thắt nút của “đám rối”. Việc xét tuyển phải chạy nhiều vòng, chậm công bố điểm chuẩn; hệ thống kỹ thuật nhiều lần sự cố khiến thí sinh không tra cứu được kết quả. Về phía thí sinh, có đến 7,6 triệu nguyện vọng, tăng đột biến. Tình trạng “quăng chài, giăng câu” nguyện vọng khiến tỷ lệ ảo tăng cao, xã hội bất an, tốn kém thêm chi phí, thời gian.

Theo ông Vinh, vấn đề công bằng xã hội cũng là điểm đáng lo. Điểm ưu tiên khu vực bị siết giảm, trong khi lợi thế từ chứng chỉ quốc tế và học bạ cao lại chủ yếu thuộc về học sinh thành thị. Học sinh nông thôn mất đi “lá chắn” nhỏ nhoi, càng khó cạnh tranh.

“Tích cực mà nói, xét tuyển năm nay đã “dám nghĩ” đổi mới và dám làm, mở rộng cơ hội và thúc đẩy trách nhiệm giải trình của các trường. Nhưng tổng thể, sự đổi mới đó thiếu một tầm nhìn hệ thống và cơ sở khoa học, thiếu chuẩn hóa, dẫn tới nhiều kiểu quy đổi, thiếu công bằng và suy giảm niềm tin của thí sinh”, TS Hoàng Ngọc Vinh nói.

Cần chuẩn hóa, minh bạch và đồng bộ trong xét tuyển

TS Vinh cho rằng, kỳ xét tuyển đại học năm 2025 thể hiện sự mạnh dạn đổi mới, song thiếu chuẩn hóa và thiếu tầm nhìn dài hạn, dẫn tới lạm phát điểm chuẩn, thiếu công bằng. 

Từ những trục trặc đã diễn ra ở mùa tuyển sinh năm nay, theo ông có thể rút ra một số bài học cốt lõi. 

Trước hết, phải xây dựng khung quy đổi quốc gia chính thức. Khi Bộ GD-ĐT yêu cầu đưa các phương thức về chung một “hệ quy chiếu”, Bộ phải cung cấp chuẩn chung, tránh tình trạng mỗi trường tự làm một kiểu. 

“Đặc biệt, cần loại bỏ chính sách quy đổi IELTS thành điểm cộng. Chứng chỉ ngoại ngữ chỉ nên dùng để miễn hoặc thay thế học phần tiếng Anh ở bậc đại học, đặt nó đúng vị trí là công cụ đánh giá năng lực”, TS Vinh nói.

Tiếp đó, vấn đề mang tính nguyên tắc bất di bất dịch là phải minh bạch và giải trình cần làm chặt. Các trường, khi đã được trao quyền tự chủ, phải công khai chỉ tiêu, tỷ lệ, phương thức tuyển, đồng thời chịu trách nhiệm trước xã hội.

“Bài học quan trọng là người làm đề thi và làm chính sách thi cử phải rất chuyên nghiệp, hạn chế những bất ổn về đề thi và quản trị chính sách. Chính sách thi tốt nghiệp và xét tuyển đại học cần nhất quán với nhau về mục tiêu phát triển năng lực toàn diện của chương trình 2018, đảm bảo đo lường năng lực thực chất như Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị vừa chỉ ra ‘đánh giá đúng năng lực người học’”, ông Vinh nói. 

Cùng với đó, theo ông Vinh, công bằng xã hội cần được bảo đảm. Chính sách ưu tiên nên được thiết kế lại để không làm học sinh vùng khó khăn thiệt thòi. Đồng thời, cần mở rộng cơ hội tiếp cận kỳ thi đánh giá năng lực cho học sinh nông thôn.

Cuối cùng, hạ tầng công nghệ phải được đầu tư mạnh. Một hệ thống tuyển sinh hiện đại không thể để lọc ảo kéo dài, lỗi kỹ thuật tái diễn. Công nghệ phải là bệ đỡ, không thể trở thành rào cản.

Theo TS Hoàng Ngọc Vinh đổi mới phải đi kèm chuẩn mực quốc gia, minh bạch và đồng bộ. Nếu không, vòng luẩn quẩn “chênh lệch – lạm phát điểm – lọc ảo bất tận” sẽ còn kéo dài. 

“Điều xã hội chờ đợi chính là một cải cách tuyển sinh thực chất, công bằng và bền vững – nơi thí sinh không còn lo ngại may rủi, và giáo dục đại học có thể khẳng định uy tín bằng chính chất lượng tuyển chọn của mình. Chỉ khi cải cách được thiết kế khoa học và nhất quán, kỳ thi và xét tuyển mới thực sự trở thành công cụ chọn lọc công bằng, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia”, TS Vinh chia sẻ.

Tuyển sinh đại học năm 2025: Các trường cũng ‘gặp khó’

Mùa tuyển sinh 2025 không chỉ khiến thí sinh, phụ huynh “thở dài” vì trục trặc xét tuyển mà ngay cả các trường cũng gặp khó.

Thời điểm hủy kết quả trúng tuyển đại học nếu thí sinh không làm điều này

Thí sinh trúng tuyển đại học cần phải xác nhận nhập học trên hệ thống xét tuyển chung của Bộ GD-ĐT trước 17h ngày 30/8, nếu không sẽ bị hủy kết quả.

Bộ GD-ĐT: Trục trặc xét tuyển đại học là do các trường, hệ thống của Bộ không lỗi

Đại diện Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD-ĐT) khẳng định quá trình xét tuyển năm nay diễn ra bình thường, hệ thống và thuật toán của Bộ hoạt động ổn định.