Phát huy hào khí tháng Tám: Xây dựng Thủ đô Hà Nội xứng tầm khu vực

Cách mạng Tháng Tám mở ra kỷ nguyên mới

Ngày 2/9/1945, bầu trời Hà Nội trong xanh, nắng thu rực rỡ trải khắp những con phố dẫn về Quảng trường Ba Đình. Khắp mọi nẻo đường, con phố đều tung bay cờ, hoa và khẩu hiệu chào đón sự kiện trọng đại có một không hai của dân tộc. Từng dòng người từ phố cổ, các cửa ô, vùng ngoại thành lũ lượt đổ về, tay cầm cờ đỏ sao vàng, mắt ánh lên niềm hân hoan xúc động. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cất giọng trầm ấm đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, hàng chục vạn trái tim đã hòa chung nhịp đập, mở ra kỷ nguyên tự do cho dân tộc.

80 năm đã qua, mỗi dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, niềm tự hào lại trào dâng trong lòng người dân cả nước, đặc biệt là nhân dân Thủ đô. Từ một thành phố nhỏ bé, còn nhiều khó khăn, Hà Nội nay đã vươn mình trở thành đô thị đặc biệt, trung tâm chính trị – hành chính quốc gia, đồng thời là động lực phát triển quan trọng của vùng và cả nước. Hào khí cách mạng năm ấy vẫn luôn là ngọn lửa soi đường, truyền cảm hứng để Thủ đô bước tiếp trên hành trình xây dựng và phát triển, hướng tới khát vọng “xứng tầm khu vực và thế giới” vào giữa thế kỷ XXI. Nhìn lại chặng đường đã qua, có thể thấy hành trình phát triển kinh tế – xã hội của Thủ đô gắn bó mật thiết với vận mệnh dân tộc, trong đó mỗi giai đoạn đều để lại dấu ấn sâu đậm.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy tháng 8 năm 2024.

Trước năm 1945, dù là Thủ đô của Liên bang Đông Dương nhưng Hà Nội cũng chỉ dưới 10 nhà máy lớn như: Nhà máy điện Yên Phụ, nhà máy bia, rượu, nhà máy dệt, gạch ngói, thuộc da, Nhà máy xe lửa Gia Lâm… của chủ Pháp và người Việt. Cơ bản Hà Nội là thành phố tiêu thụ.

Tự hào Thủ đô công nghiệp

Ngay sau ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954), Hà Nội bước vào giai đoạn xây dựng mới với sứ mệnh vừa là trung tâm chính trị, vừa là hậu phương lớn cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nhiều công trình thủy lợi, nông trường, trại chăn nuôi được xây dựng, công thương nghiệp tư bản tư doanh được cải tạo xã hội chủ nghĩa. Đi đôi với việc cải tạo thành phần kinh tế cá thể và tư bản tư doanh, kinh tế quốc doanh dần hình thành và phát triển nhanh chóng. Các ngành công nghiệp chế tạo, cơ khí, hóa chất đã hình thành, công nghiệp nhẹ, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng đã phục hồi và tăng nhanh so với trước.

Tại triển lãm Quy hoạch phát triển kinh tế Hà Nội tháng 11/1959, sau khi tham quan và nghe giới thiệu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn “Hà Nội phải phát triển kinh tế, xã hội để nhân dân ta tự hào, để cho thế giới thấy Hà Nội xứng đáng là Thủ đô của nước xã hội chủ nghĩa”.

Hà Nội từ năm 1945-1954 có diện tích nhỏ hẹp chỉ 150km2. Để tạo điều kiện cho Thủ đô có đất xây dựng nhà máy, xí nghiệp, năm 1961, Quốc hội khóa 2 đã thông qua nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính, nhập nhiều xã ngoại ô vào nội thành, sáp nhập các xã, huyện của tỉnh Hà Đông, Bắc Ninh thành huyện ngoại thành.

Từ năm 1958 cả Hà Nội như một công trường lớn. Hàng loạt các nhà máy xí nghiệp hình thành ở ngoại ô, phía Đông Nam, khu vực Lương Yên có Nhà máy Xay xát, Lò mổ; phía nam có Nhà máy Cơ khí Mai Động. Xí nghiệp Bánh kẹo Hải Hà, Nhà máy Hoa quả xuất khẩu, nhưng lớn nhất là Nhà máy Dệt 8-3 ở phố Minh Khai. Nhà máy này bắt đầu xây dựng từ năm 1960, khánh thành năm 1965.

Ở phía tây, trên đường Nguyễn Trãi có Nhà máy Thuốc lá Thăng Long, Nhà máy Cao su Sao Vàng, Nhà máy Xà phòng Hà Nội (gọi là khu Cao – Xà – Lá), Nhà máy bóng đèn phích nước Rạng Đông. Gần Cầu Mới có Nhà máy Cơ khí Hà Nội (hay Nhà máy Công cụ số 1) khánh thành năm 1958 với hơn 1.000 công nhân chia nhau làm 3 ca. Một khu tập thể rất lớn nằm đối diện cổng nhà máy mọc lên và khi tan ca, công nhân qua đường về nhà khiến các ông lái tầu điện tuyến Bờ Hồ-Hà Đông phải dậm chuông liên tục. Cũng trên trục đường Nguyễn Trãi có Xí nghiệp giầy của Quân đội (năm 1961 đổi thành Nhà máy Cao su Thụy Khuê, năm 1978 đổi thành Xí nghiệp giầy vải Thượng Đình).

Giai đoạn 1961-1975, Hà Nội cùng miền Bắc thực hiện kế hoạch xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa lần thứ nhất, các nông trường quốc doanh bắt đầu được xây dựng; các cơ sở nghiên cứu khoa học, các trạm nghiên cứu giống lúa, lợn, cá, rau, các xưởng thú y, sản xuất thức ăn chăn nuôi được thành lập. Từng bước cải tạo kỹ thuật, coi trọng công nghiệp phục vụ nông nghiệp. Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp lớn của miền Bắc, tạo ra được nhiều hàng hoá để đảm bảo đời sống, phục vụ sản xuất, cung cấp cho quốc phòng. Thời kỳ này, Hà Nội phát triển bốn khu công nghiệp mới: Yên Viên, Thượng Đình, Vĩnh Tuy, Đông Anh với hàng loạt nhà máy, xí nghiệp mới được xây dựng.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài thăm khu trưng bày sản phẩm OCOP của Thủ đô. Ảnh: Viết Thành

Giai đoạn 1975-1986, Hà Nội cùng cả nước khôi phục, tái thiết và phát triển kinh tế sau khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước. Đây là thời kỳ xây dựng mô hình chủ nghĩa xã hội – kế hoạch hóa tập trung, Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu kinh tế tiêu biểu, nổi bật. Giai đoạn từ 1986 đến nay, sau gần nhiều năm đổi mới, Đảng bộ Hà Nội đã từng bước xác định rõ, cụ thể và đầy đủ hơn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hoàn thiện thể chế, cơ chế triển khai trên địa bàn Thành phố.

Tiên phong trong phát triển

Từ năm 1986 đến nay, kinh tế Thủ đô liên tục tăng trưởng, năng suất lao động ngày càng tăng, đạt bình quân trên 7%/năm. Thành phố Hà Nội luôn giữ vị trí đầu tàu, nguồn động lực phát triển kinh tế khu vực và cả nước. Là thành phố lớn thứ 17 trên thế giới, tương ứng bằng 21,2% và 1% về diện tích; 41,7% và 8,1% về dân số vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước, Hà Nội đóng góp tương ứng 47,46% và 12,59% về GRDP; 52,48% và 17,07% về thu ngân sách nhà nước; 14,19% và 4,61% kim ngạch xuất khẩu; 29,77% và 10,77% kim ngạch nhập khẩu.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những biến động khó lường của thế giới, Thủ đô vẫn giữ vững vai trò đầu tàu cả nước, kiên định mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học và sáng tạo hàng đầu khu vực. Những công trình hạ tầng quy mô lớn, các dự án đô thị thông minh, chương trình chuyển đổi số toàn diện… đang được triển khai, thể hiện khát vọng vươn cao của một thành phố không ngừng đổi mới.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn gửi gắm niềm tin tuyệt đối vào Đảng bộ Hà Nội. Người nói: “Làm cho Hà Nội thành một Thủ đô yên ổn, tươi vui và phồn thịnh”; “Trở nên một thành phố gương mẫu cho cả nước”… Không phụ lòng Người, với trí tuệ, bản lĩnh và tinh thần đoàn kết, gắn bó máu thịt với nhân dân, Đảng bộ Hà Nội đã lãnh đạo nhân dân lập nên nhiều kỳ tích to lớn.

Bản lĩnh Hà Nội không chỉ thể hiện trong chiến tranh mà còn cả trong cách thức đối mặt và vượt qua những khó khăn, thách thức của thời kỳ Đổi mới, phát triển xây dựng Thủ đô và đất nước. Hình ảnh từ lãnh đạo Thành phố đến cán bộ chủ chốt các cấp, lực lượng vũ trang, các ngành, đoàn thể sát cánh cùng nhân dân vượt qua gian khó, đã để lại ấn tượng thực sự sâu sắc, làm nên sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, bồi đắp niềm tin của nhân dân với Đảng, chính quyền và hệ thống chính trị. Đây là nguồn sức mạnh nội sinh giúp Thủ đô đạt nhiều thành tựu nổi bật, toàn diện, rất đáng tự hào thời gian qua.

Thành phố đã duy trì mạch tăng trưởng liên tục hàng thập kỷ. Thu ngân sách nhà nước qua các năm đều lập nên những cột mốc mới: Năm 2023 đạt trên 410.000 tỷ đồng, vươn lên dẫn đầu cả nước về thu nội địa. Năm 2024, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn vượt 509.000 tỷ đồng, trong đó thu nội địa ước đạt hơn 473.000 tỷ đồng (chiếm gần 94%), tiếp tục đứng đầu cả nước. Trong 7 tháng đầu năm 2025, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt 427,1 nghìn tỷ đồng, tăng 83,1% dự toán năm và tăng 39,9% so với cùng kỳ năm 2024.

Xây dựng thành phố văn minh, xanh, sạch

Công tác xây dựng Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị đạt kết quả tích cực. Hà Nội là đơn vị gương mẫu trong triển khai các nghị quyết, kết luận của Trung ương, trong đó có Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; Hà Nội đã hoàn thành việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã (giảm hơn 76%, từ 526 xuống còn 126 đơn vị). Ngày 30/6/2025, Hà Nội tổ chức thành công Lễ công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tổ chức đơn vị hành chính theo mô hình 2 cấp, khẳng định quyết tâm đổi mới, xây dựng nền hành chính phục vụ, hiệu quả và vì dân. Sau hơn một tháng hoạt động, chính quyền cấp xã đã bước đầu khắc phục khó khăn, đảm bảo hoạt động thông suốt, gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều thách thức, Hà Nội nổi lên như một điểm sáng đầy ấn tượng trên bản đồ thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Việt Nam. Từ năm 1986 đến nay, Hà Nội luôn giữ vững vị trí là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về thu hút FDI. Tổng vốn FDI lũy kế đạt khoảng 61,5 tỷ USD, với 7.710 dự án còn hiệu lực, đưa Hà Nội đứng thứ hai toàn quốc; riêng 7 tháng của năm 2025, dòng vốn FDI tăng trưởng đột phá, với hơn 3,75 tỷ USD, gấp 1,9 lần cùng kỳ năm 2024.

Ngoài ra, một điểm nhấn đáng chú ý chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 – 2/9/2025), Hà Nội đã có 9 công trình, dự án tổ chức khởi công, khánh thành chung với các dự án đầu tư trên toàn quốc theo hình thức trực tuyến, kết nối các điểm cầu. Trong đó, có những dự án đáng chú ý như 1 dự án khánh thành là Dự án Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, với tổng vốn đầu tư 11.197 tỷ đồng và 8 dự án khởi công. Trong đó có Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường kết nối sân bay Gia Bình về Thủ đô Hà Nội (đoạn trên địa bàn thành phố Hà Nội); Dự án đầu tư xây dựng cầu Vân Phúc và tuyến đường kết nối ra Quốc lộ 32; Dự án thành phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thực hiện Dự án đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng; Dự án Giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thực hiện Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam trên địa bàn thành phố Hà Nội… Các công trình, dự án khởi công, khánh thành dịp này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế – xã hội to lớn mà còn là hoạt động thiết thực nhằm tạo không khí thi đua yêu nước, lan tỏa tinh thần đổi mới và phát triển.

Cố gắng hiện thực hóa khát vọng vươn tầm khu vực

Quán triệt sâu sắc tư tưởng chỉ đạo của Đảng và của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về “Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, trong năm 2025 và những năm tiếp theo, Hà Nội quyết tâm xây dựng và phát triển Thủ đô xứng đáng là trung tâm đầu não chính trị – hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; trung tâm lớn về kinh tế, văn hoá, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế… Tiếp tục thực hiện hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; xây dựng Đảng bộ, chính quyền và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; thực hiện tốt công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực…

Phấn đấu hoàn thành và hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu, mục tiêu đề ra tại Nghị quyết Đại hội XVII Đảng bộ Thành phố, góp phần cùng cả nước thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Chuẩn bị tốt mọi điều kiện để tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ XVIII tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu theo Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”; tích cực triển khai “Nghị quyết bộ tứ trụ cột”, Luật Thủ đô 2024, phát huy hiệu quả cơ chế, chính sách vượt trội, đặc thù trong thực tiễn, nhất là việc tháo gỡ hiệu quả các “điểm nghẽn”, “nút thắt”, giải phóng nguồn lực, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của Thành phố gắn với tổ chức triển khai Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065.

Hà Nội phấn đấu đến năm 2030 là thành phố “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”; trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng và cả nước; hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao với khu vực và thế giới, phấn đấu phát triển ngang tầm Thủ đô các nước phát triển trong khu vực. Đến năm 2045, Thủ đô Hà Nội là thành phố phát triển bứt phá với tầm nhìn mới, khát vọng mới, tư duy toàn cầu; xây dựng Thủ đô bản sắc, hiện đại và hội nhập, có nền công nghiệp hiện đại, làm chủ một số công nghệ nền, công nghệ nguồn; có mức sống và chất lượng cuộc sống cao, khá giả, với GRDP/người đạt trên 36.000 USD; kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hòa; tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới; chỉ số đổi mới sáng tạo nằm trong top 100 thành phố hàng đầu thế giới.

Chia sẻ tại Hội thảo khoa học cấp Quốc gia với chủ đề: “Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9: Giá trị thời đại và sức sống trường tồn”, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài chia sẻ, những bài học quan trọng về sự lãnh đạo của Đảng, về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, về nắm bắt thời cơ, về nghệ thuật khởi nghĩa… giúp Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Hà Nội có thêm kinh nghiệm quý để vận dụng vào thực tiễn xây dựng và phát triển Thủ đô.

“Hà Nội đang đứng trước những thời cơ, vận hội mới để phát triển nhanh và bền vững hơn, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Hà Nội quyết tâm xây dựng Thủ đô “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”, xứng đáng là trung tâm chính trị – hành chính quốc gia, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế của cả nước”, đồng chí Bùi Thị Minh Hoài nhấn mạnh.