Quốc hội quyết định bỏ hình phạt tử hình với tội tham ô tài sản, nhận hối lộ

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự được Quốc hội thông qua đã bỏ án tử hình với 8 tội danh gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (điều 109); phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 114); sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (điều 194); vận chuyển trái phép chất ma túy (điều 250); phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (điều 421); gián điệp (điều 110); tham ô tài sản (điều 353); nhận hối lộ (điều 354).

Về điều khoản chuyển tiếp, Luật quy định hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7/2025 đối với người phạm 8 tội danh nêu trên của Bộ luật Hình sự mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Toà án Nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến về dự án Luật này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, về thu hẹp án tử hình, việc Chính phủ đề xuất giảm số lượng tội danh có hình phạt tử hình nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về thu hẹp hình phạt tử hình, trên cơ sở kế thừa tinh thần thu hẹp dần hình phạt tử hình trong Bộ luật Hình sự qua các lần sửa đổi, bổ sung.

Tại Bộ luật Hình sự năm 1985 có 44 tội có hình phạt tử hình, đến Bộ luật Hình sự năm 1999 còn 29 tội có hình phạt tử hình, Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2009 còn 22 tội có hình phạt tử hình, đến Bộ luật Hình sự năm 2015 chỉ còn 18 tội có hình phạt tử hình. Trong lần sửa đổi này, Chính phủ đề xuất bỏ hình phạt tử hình tại 8 tội danh.

Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Ảnh: Quốc hội

Đề xuất này căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra Đồng thời, căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành Bộ luật Hình sự, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình, nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.

Bên cạnh đó, qua tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy, hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình…

Chính phủ nhận thấy, việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh là phù hợp trong điều kiện nước ta hiện nay, một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước.

Riêng đối với tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 1 Điều 63 theo hướng: Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn”.

Điểm mới quan trọng khác của Luật là bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 256a).

Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy theo hướng chỉ xử lý đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh trình bày Báo cáo trước Quốc hội. Ảnh: Quốc hội

Đề xuất này nhằm thực hiện chủ trương áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy. Bên cạnh đó, thực tiễn công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy thấy rằng, hiện nay, tình hình nghiện ma túy diễn ra rất phức tạp, số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng.

Ma túy là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản… Người sử dụng trái phép chất ma túy rơi vào tình trạng “ngáo đá”, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, hiếp dâm… có chiều hướng gia tăng.

Theo thống kê người sử dụng trái phép chất ma túy phạm tội, trong khoảng thời gian từ ngày 1/1/2018 đến hết ngày 31/5/2025, tỉ lệ tội phạm do người sử dụng trái phép chất ma túy thực hiện chiếm tỉ lệ khoảng 10% trên tổng số tội phạm được phát hiện; trong đó, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng chiếm tỉ lệ 5,3%…

Thực tiễn cũng cho thấy, hiện nay, số lượng người sử dụng trái phép, nghiện ma túy đang có xu hướng trẻ hóa, một bộ phận giới trẻ dễ bị rủ rê, lôi kéo vào con đường sử dụng trái phép chất ma túy, tìm tới ma túy để giải tỏa áp lực trong cuộc sống; nhiều người coi sử dụng ma túy như một cách để thể hiện bản thân… Nếu không có biện pháp “giảm cầu” hữu hiệu thì nguy cơ về việc ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lao động và giống nòi là vấn đề nhức nhối đang được đặt ra.

“Việc bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy là cần thiết trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên, Điều 256 a của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự lần này không áp dụng đối với tất cả người sử dụng trái phép chất ma túy mà chỉ áp dụng đối với những người đang cai nghiện hoặc đã thực hiện việc cai nghiện ma túy nhưng biện pháp này “đã bị thất bại”, người đã cai nghiện ma túy tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy”, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết.