Tạo ra một ‘xã hội kiên cường’ và bài học từ Nhật Bản, Singapore

Sáng 14/8, tại TPHCM, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự Diễn đàn đối thoại với doanh nghiệp về phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, an ninh, an toàn và chuyển đổi số phục vụ phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Phát biểu tại Diễn đàn, Thủ tướng nhấn mạnh một thông điệp mạnh mẽ: Phải chủ động phòng ngừa, giảm thiểu tối đa thiệt hại, và nhanh chóng khắc phục hậu quả khi sự cố xảy ra.

Đó không chỉ là mệnh lệnh hành chính, mà còn là lời kêu gọi toàn hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và mỗi người dân chung tay hình thành một “văn hóa an toàn” – nơi phòng chống cháy nổ, ứng phó thiên tai trở thành thói quen thường trực.

Thực tế thời gian qua, những vụ hỏa hoạn thương tâm ở Hà Nội hay TPHCM, hay sự cố thiên tai bất ngờ như cơn bão Yagi năm 2024, hoàn lưu cơn bão số 3 vừa qua, đã để lại nỗi đau khó nguôi và thiệt hại nặng nề về người và của. Mỗi phút chậm trễ trong ứng phó là thêm một cơ hội mất mát. 

Chính vì vậy, xây dựng văn hóa phòng, chống cháy nổ không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật hay pháp lý, mà là hành động nhân văn, là cam kết bảo vệ sự bình yên, tính mạng và tài sản của cộng đồng – nền tảng để đất nước phát triển bền vững.

Văn hóa PCCC – Không chỉ là kỹ năng, mà là ý thức thường trực

Khi nhắc đến PCCC, nhiều người thường hình dung đến những bình cứu hỏa, chuông báo động hay các thiết bị chữa cháy chuyên dụng. Nhưng Thủ tướng đã chỉ ra một điều quan trọng hơn: Văn hóa PCCC không bắt đầu từ thiết bị, mà bắt đầu từ con người. Đó là ý thức tự giác nhận diện nguy cơ, thói quen tuân thủ quy định an toàn, và khả năng hành động đúng cách trong mọi tình huống.

Một khu chung cư ở Hà Nội từng được truyền thông khen ngợi vì trước mỗi mùa hanh khô, Ban quản lý đều tổ chức diễn tập chữa cháy cho cư dân, phát tài liệu hướng dẫn, kiểm tra từng thiết bị điện trong hộ gia đình. 

Nhờ đó, khi một đám cháy nhỏ bùng phát ở tầng 12 do chập điện, cư dân đã bình tĩnh báo động, cắt nguồn điện, dùng bình chữa cháy mini để dập tắt ngay tại chỗ, không để xảy ra thiệt hại nghiêm trọng. 

Đây là minh chứng rõ ràng rằng, khi văn hóa PCCC được hình thành, mỗi người dân đều trở thành một “lực lượng tại chỗ” hiệu quả.

Bài học này cũng được thể hiện rõ ở nhiều quốc gia. Nhật Bản, quốc gia thường xuyên đối mặt với động đất và hỏa hoạn, đã biến các buổi diễn tập phòng chống thiên tai thành một phần của đời sống cộng đồng. Trẻ em Nhật ngay từ tiểu học đã được dạy cách thoát hiểm khi có cháy, cách sử dụng bình cứu hỏa và gọi điện báo cháy. Hằng năm, Ngày Phòng chống thiên tai quốc gia 1/9 thu hút hàng triệu người tham gia, từ thành thị đến nông thôn, biến kỹ năng ứng phó thành phản xạ tự nhiên. 

Tại Singapore, mỗi tòa nhà cao tầng đều bắt buộc phải có “Fire Warden” – các tình nguyện viên được huấn luyện chuyên sâu để dẫn dắt cư dân khi xảy ra sự cố, đồng thời định kỳ kiểm tra hệ thống báo cháy, đèn thoát hiểm.

Những kinh nghiệm quốc tế ấy cho thấy, văn hóa PCCC không phải là điều trừu tượng, mà là sự kết hợp giữa giáo dục lâu dài, thực hành thường xuyên và sự đồng thuận của cộng đồng. 

Ở Việt Nam, việc đưa nội dung PCCC vào chương trình học phổ thông, khuyến khích các khu dân cư tổ chức diễn tập, hay yêu cầu doanh nghiệp huấn luyện định kỳ cho nhân viên… chính là những bước đi thiết thực để biến an toàn trở thành một thói quen ăn sâu vào đời sống.

Khi mỗi người biết tự đánh giá nguy cơ, chủ động phòng ngừa và bình tĩnh ứng phó, chúng ta không chỉ giảm thiểu thiệt hại, mà còn tạo ra một xã hội kiên cường – nơi an toàn không phụ thuộc vào may mắn, mà là thành quả của sự chuẩn bị.

Nhiệm vụ toàn diện theo chỉ đạo của Chính phủ

Phát biểu tại Diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh: Bảo đảm an ninh, an toàn, an dân không chỉ là trách nhiệm của lực lượng chuyên trách, mà là nghĩa vụ của toàn xã hội. 

Từ tư duy đó, hàng loạt nhiệm vụ trọng tâm đã được đặt ra, hướng tới một hệ thống phòng ngừa – ứng phó – khắc phục hoàn chỉnh, gắn liền với sự phát triển bền vững.

Trước hết, chủ động phòng ngừa phải được đặt ở vị trí ưu tiên số một. Điều này đòi hỏi các cơ quan, doanh nghiệp và từng hộ gia đình thường xuyên đánh giá rủi ro, rà soát hệ thống điện, gas, vật liệu dễ cháy; lắp đặt thiết bị báo cháy và phương tiện chữa cháy phù hợp; đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn. 

Tại nhiều khu công nghiệp, việc áp dụng quy trình kiểm tra “3 bước” trước ca sản xuất – bao gồm kiểm tra máy móc, khu vực làm việc và hệ thống báo cháy – đã giúp loại bỏ hàng trăm nguy cơ tiềm ẩn mỗi năm.

Bên cạnh đó, nâng cao năng lực ứng phó là yêu cầu then chốt. Không ai mong sự cố xảy ra, nhưng nếu nó đến, phản ứng nhanh và đúng cách sẽ quyết định mức độ thiệt hại. 

Chính phủ kêu gọi mở rộng các khóa huấn luyện và diễn tập PCCC-CNCH cho mọi đối tượng, học sinh, sinh viên, công nhân, cán bộ công sở… Đặc biệt, doanh nghiệp cần đưa nội dung PCCC vào chương trình đào tạo định kỳ, coi đây là một kỹ năng nghề nghiệp bắt buộc, giống như ở nhiều quốc gia phát triển.

Một nhiệm vụ không thể thiếu là khắc phục nhanh hậu quả. Khi sự cố xảy ra, thời gian là yếu tố sống còn. Việc hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành, từ lực lượng cảnh sát PCCC, y tế, công an đến chính quyền địa phương, sẽ giúp triển khai cứu hộ – cứu nạn kịp thời, hạn chế tối đa thiệt hại về người và tài sản. 

Thực tiễn cho thấy, ở những địa phương có sẵn “bản đồ rủi ro” và kế hoạch ứng cứu chi tiết, công tác khắc phục sau sự cố luôn nhanh hơn và hiệu quả hơn.

Không chỉ dừng ở phạm vi trong nước, Thủ tướng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong lĩnh vực PCCC-CNCH. Việc trao đổi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ chữa cháy tiên tiến, và tham gia các chương trình huấn luyện chung với các nước sẽ giúp lực lượng và người dân Việt Nam nâng cao khả năng ứng phó trong mọi tình huống, từ cháy nổ đến thiên tai.

Những nhiệm vụ ấy không chỉ nhằm giảm thiểu rủi ro, mà còn góp phần hình thành một xã hội an toàn, vững mạnh – nơi phát triển kinh tế song hành cùng bảo vệ con người và môi trường sống.

Trách nhiệm chung – Gắn kết để giữ bình yên

Xây dựng văn hóa phòng, chống cháy nổ không thể thành công nếu chỉ trông chờ vào một lực lượng hay một ngành. Đó là trách nhiệm chung, là sợi dây gắn kết toàn xã hội. 

Hệ thống chính trị phải đi đầu trong việc ban hành và thực thi nghiêm minh pháp luật, thường xuyên kiểm tra, giám sát để kịp thời chấn chỉnh những hành vi vi phạm. 

Doanh nghiệp, nhất là những đơn vị hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, dịch vụ, cần coi PCCC là một phần của chiến lược phát triển, không phải là “chi phí bắt buộc” mà là khoản đầu tư bảo vệ chính mình và cộng đồng. 

Người dân, mỗi hộ gia đình cần chủ động trang bị kiến thức, kỹ năng, phương tiện phòng cháy chữa cháy tối thiểu, đồng thời tuân thủ các quy định về an toàn.

Khi mỗi người đều nhận thức rõ vai trò của mình, văn hóa PCCC sẽ không còn là những khẩu hiệu treo tường, mà sẽ trở thành thói quen tự nhiên – như việc kiểm tra ổ điện trước khi ra khỏi nhà, như việc biết vị trí bình chữa cháy trong văn phòng, hay như phản xạ lập tức gọi cứu hỏa khi thấy nguy cơ cháy nổ. 

Đó là cách mà ở nhiều nước phát triển, ý thức an toàn đã ăn sâu vào đời sống, tạo nên những cộng đồng kiên cường trước mọi biến cố.

Thông điệp của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại diễn đàn đã khép lại nhưng dư âm chắc chắn vẫn còn vang vọng: An ninh, an toàn, an dân là nền tảng của phát triển. Giữ bình yên cho từng mái nhà, từng con phố, từng nhà máy… chính là giữ nhịp thở cho đất nước. 

Để làm được điều đó, cần sự chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và mỗi người dân. Khi văn hóa phòng, chống cháy nổ trở thành một phần trong nếp sống, chúng ta không chỉ bảo vệ tính mạng, tài sản, mà còn góp phần xây dựng một Việt Nam an toàn, đáng sống và vững bước trên con đường phát triển bền vững.