Tên gọi Sài Gòn có từ khi nào?

Mùa xuân, tháng Hai năm Mậu Dần (1698), Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh, khi đó là Trấn thủ dinh Bình Khang, vâng lệnh Chúa Nguyễn Phúc Chu đem quân vào Nam. Đây là lần đầu tiên ông đến vùng Đồng Nai – Gia Định.

Tại đây, Nguyễn Hữu Cảnh tiến hành khảo sát địa lý, thiên nhiên và đời sống cư dân, sau đó phân định ranh giới, thiết lập các đơn vị hành chính, bổ nhiệm nhân sự, quy định các vị trí đặt đồn tuần và cửa trấn để quản lý, bảo vệ vùng đất mới.

Theo hệ thống tổ chức hành chính của các vùng đất cũ, ông đặt phủ Gia Định gồm hai huyện là Phước Long và Tân Bình, lấy sông Đồng Nai và sông Sài Gòn làm ranh giới tự nhiên giữa hai huyện.

Huyện Phước Long (nay thuộc địa bàn các tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương và một phần Thành phố Hồ Chí Minh – khu vực Thành phố Thủ Đức) đặt dinh Trấn Biên (sau là tỉnh Biên Hòa).

Huyện Tân Bình (nay gồm Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Tây Ninh, phần lớn tỉnh Long An và một phần tỉnh Tiền Giang – khu vực Gò Công) đặt dinh Phiên Trấn (sau là tỉnh Gia Định).

Mỗi huyện được chia thành bốn tổng:

Huyện Phước Long gồm các tổng Phước Chánh, Bình An, Long Thành và Phước An.

Huyện Tân Bình gồm các tổng Bình Dương, Tân Long, Phước Lộc và Thuận Cách (đến triều Gia Long đổi thành Thuận An).

Sau khi thiết lập nền hành chính phủ Gia Định, Chúa Nguyễn ban lệnh cho các địa phương từ Nam Bố Chính trở vào Nam vận động, chiêu mộ những người nghèo khổ, lưu tán vào đây lập nghiệp, khai khẩn đất hoang.

Nhờ chính sách mềm dẻo, nhân hậu của Chúa Nguyễn, dân cư phủ Gia Định ngày một đông, đời sống ngày càng ổn định, mở đầu cho tiến trình khai phá và phát triển vùng đất Nam Bộ sau này.