Tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp: Tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền

Sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là vô cùng cần thiết và đúng lúc

Chủ trì họp báo có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phạm Tất Thắng; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Phương Thủy; Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Anh Tuấn; Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng.

Phát biểu tại buổi họp báo, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phạm Tất Thắng nêu rõ: Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua với số phiếu rất cao Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, theo đó xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền.

Đây là sự kiện lớn, mang ý nghĩa lịch sử, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở Việt Nam, phục vụ việc thực hiện các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước về phát triển đất nước trên các lĩnh vực, đảm bảo quốc phòng – an ninh, hội nhập quốc tế.

“Đồng chí Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ: “Đề án về sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp cùng với các Đề án kèm theo là những vấn đề rất hệ trọng, có tính lịch sử; không chỉ sắp xếp về tổ chức, bộ máy, cán bộ; mà còn phân cấp về thẩm quyền; bố trí lại đơn vị hành chính; phân bổ về nguồn lực; tạo không gian phát triển.

Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phạm Tất Thắng. (Ảnh: Hồ Long)

Mục tiêu là xây dựng chính quyền theo hướng gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn; đồng thời, mở ra cục diện mới trong phát triển đất nước với tầm nhìn lâu dài, ít nhất là cho 100 năm tới”.

Mặt khác, đây là vấn đề được cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân Việt Nam rất quan tâm với sự đồng tình ủng hộ, đánh giá rất cao và sẽ được thực hiện đồng bộ từ ngày 1/7/2025”, ông Thắng nêu rõ.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy giới thiệu về Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khẳng định việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong thời điểm hiện nay là vô cùng cần thiết và đúng lúc.

Theo bà Thủy, kể từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (ngày 2/9/1945) đến nay, nước ta đã có 5 bản Hiến pháp. Mỗi bản Hiến pháp đánh dấu chặng đường xây dựng và trưởng thành của Nhà nước cách mạng Việt Nam, thể chế hóa đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam cho từng giai đoạn phát triển của đất nước.

Trong đó, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Hiến pháp năm 2013) là Hiến pháp của thời kỳ đổi mới toàn diện, đồng bộ về kinh tế và chính trị, đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước và hội nhập quốc tế.

“Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên đổi mới toàn diện, phát triển bền vững của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặt ra yêu cầu cấp thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 để tạo cơ sở hiến định cho việc thực hiện nhiệm vụ sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp theo hướng gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn; đồng thời mở ra tương lai phát triển mới của đất nước với tầm nhìn lâu dài”, theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp.

Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã được chuẩn bị công phu, nghiêm túc, phản ánh sâu sắc ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, kết hợp giữa ý Đảng, lòng dân, phù hợp tình hình thực tiễn và yêu cầu xây dựng, bảo vệ, phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới…

Giới thiệu về Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho rằng, việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp là chủ trương, chính sách lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi một bộ máy quản trị tinh gọn, hiệu quả và hiện đại.

Mô hình này không chỉ khắc phục tình trạng cồng kềnh, tầng nấc, trùng lắp, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong mô hình tổ chức chính quyền 3 cấp trước đây, mà còn là cơ sở quan trọng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền, đặc biệt là cấp xã – nơi gần dân, sát dân và trực tiếp phục vụ người dân…

Chuẩn bị đồng bộ, chặt chẽ và toàn diện

Tại họp báo, các cơ quan báo chí đã đặt nhiều câu hỏi về việc Việt Nam đã có những bước chuẩn bị gì để sớm đưa vào vận hành hiệu lực, hiệu quả tổ chức bộ máy mới; quá trình điều chỉnh hiện nay có những khó khăn, vướng mắc gì; tác động như thế nào đến đời sống xã hội, kinh tế…

Trả lời báo chí, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho biết, để thực hiện chủ trương lớn, có tính chiến lược này, trong thời gian qua, Việt Nam đã có sự chuẩn bị đồng bộ, chặt chẽ và toàn diện, thể hiện tinh thần chủ động và quyết liệt.

Toàn cảnh buổi họp báo. (Ảnh: VH)

Về cơ sở pháp lý, Quốc hội và Chính phủ đã tích cực rà soát, sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật quan trọng như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ công chức, để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Ngoài ra, hệ thống văn bản dưới luật như các nghị định, thông tư hướng dẫn cũng được ban hành kịp thời, đảm bảo đồng bộ với thời điểm vận hành mô hình mới. Các bộ, ngành đã chủ động ban hành hướng dẫn chi tiết, thậm chí có cả mẫu tổ chức để các địa phương vận dụng hiệu quả.

Về công tác cán bộ, Chính phủ đã nghiên cứu, xây dựng các phương án bố trí nhân sự phù hợp sau sắp xếp. Đặc biệt, chú trọng lựa chọn đội ngũ cán bộ đủ năng lực, trình độ, am hiểu pháp luật và có kinh nghiệm quản lý để đảm đương nhiệm vụ tại cấp xã – cấp chính quyền trực tiếp với người dân.

Đồng thời, cơ chế quản lý mới theo hướng rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm cũng đã được thực hiện nhằm bảo đảm hiệu quả công tác phân cấp, phân quyền từ Trung ương đến cấp huyện, cấp tỉnh và cấp xã.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã quan tâm bố trí, nâng cấp trụ sở, trang thiết bị làm việc, đặc biệt là hạ tầng số, nhằm bảo đảm vận hành hệ thống thủ tục hành chính trên môi trường điện tử. Hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin được đảm bảo kết nối liên thông giữa 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, tạo điều kiện cho việc vận hành chính quyền số, giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử.

Bên cạnh đó, việc bố trí nhà công vụ, sắp xếp lại trụ sở làm việc cũng được chú trọng để đảm bảo điều kiện sinh hoạt, làm việc cho cán bộ công chức sau sáp nhập.

Về công tác tuyên truyền, Chính phủ đã chỉ đạo lấy ý kiến nhân dân một cách nghiêm túc và nhận được sự đồng thuận rất cao, khoảng 96% tại các địa phương triển khai. Việc truyền thông được tiến hành song song với quá trình xây dựng đề án và triển khai mô hình mới, bảo đảm người dân, cán bộ, công chức hiểu rõ, ủng hộ và đồng hành.

Lộ trình triển khai được xây dựng cụ thể, chi tiết, rõ từng việc, từng người, từng khâu. Các kế hoạch đã được công khai, gửi đến các đơn vị liên quan để tổ chức thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả.

“Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng này, chúng tôi tin tưởng rằng, từ tháng 7 tới, bộ máy chính quyền địa phương hai cấp tại 34 tỉnh, thành phố và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã sẽ vận hành thông suốt, liên tục” – ông Long nói.

Về những vướng mắc trong quá trình chuẩn bị, Thứ trưởng Trương Hải Long cho biết, khó khăn lớn nhất là yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp lý trong thời gian ngắn, nhưng vẫn phải đảm bảo không có “khoảng trống pháp lý”.

Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan đã nỗ lực chưa từng có để ban hành khối lượng lớn văn bản quy phạm trong thời gian ngắn.

Một khó khăn khác là tâm lý của đội ngũ cán bộ, công chức bị ảnh hưởng khi thực hiện việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy. Chính phủ đã quan tâm làm tốt công tác tư tưởng, xây dựng chính sách hỗ trợ, giải quyết thỏa đáng đối với những trường hợp bị ảnh hưởng do tinh giản biên chế.

Ngoài ra, cấp xã trong mô hình mới không chỉ là cấp gần dân, mà còn trực tiếp giải quyết nhiều công việc hơn với yêu cầu cao hơn. Vì vậy, việc tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cấp xã là thách thức nhưng cũng là ưu tiên trong thời gian tới.

Thứ trưởng Trương Hải Long cũng nêu rõ tác động tích cực của mô hình mới, việc tổ chức lại đơn vị hành chính, giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, cùng với mô hình chính quyền hai cấp sẽ tạo dư địa phát triển kinh tế lớn hơn, liên kết vùng chặt chẽ hơn, đồng thời tiết kiệm ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý. Chính quyền hai cấp “sát dân, gần dân” cũng giúp nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, đồng thời đặt ra yêu cầu Chính phủ phải thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số và hiện đại hóa nền hành chính.

Hỗ trợ khu vực doanh nghiệp tư nhân phát triển

Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho rằng, việc tinh giản biên chế và sắp xếp tổ chức trong khu vực công hiện nay là rất cần thiết, nhưng mục tiêu lớn hơn là xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp một cách đồng bộ với việc tổ chức lại bộ máy và cải cách cơ chế quản lý, nhằm giảm cấp trung gian, chuyển sang mô hình chính quyền kiến tạo, chủ động phục vụ nhân dân và hỗ trợ khu vực doanh nghiệp tư nhân phát triển.

Việc sắp xếp tổ chức bộ máy đi kèm với cơ chế quản lý mới là kết quả của một quá trình chuẩn bị rất kỹ lưỡng. Việt Nam đã ban hành đồng loạt 28 Nghị định phân cấp, phân quyền ngay sau khi Quốc hội thông qua các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính. Đây là minh chứng cho sự chủ động, bài bản trong cách tiếp cận cải cách.

Thứ trưởng Bộ Tài chính khẳng định, tinh giản hay sắp xếp bộ máy tạo thêm động lực và kỳ vọng lớn hơn từ phía doanh nghiệp, nhất là nhà đầu tư nước ngoài.

Dù có những thay đổi về địa giới hành chính hay bộ máy tổ chức, nhưng điều quan trọng là các thay đổi này không làm gia tăng khó khăn cho môi trường đầu tư, kinh doanh. Ngược lại, việc sắp xếp tạo ra không gian phát triển kinh tế – xã hội lớn hơn, với các đơn vị hành chính có quy mô đủ mạnh để kết nối hạ tầng, kinh tế, kinh doanh thuận lợi hơn, đồng thời tối ưu hóa nguồn lực trên phạm vi rộng hơn.

Song song với tổ chức lại bộ máy, cơ chế quản lý cũng đang được điều chỉnh theo hướng rút ngắn quy trình, giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính. Chính phủ đặt mục tiêu giảm ít nhất 30% thủ tục, phân cấp mạnh mẽ cho cấp cơ sở – nơi trực tiếp tiếp xúc và xử lý công việc với người dân và doanh nghiệp. Việc này không chỉ làm rõ trách nhiệm, tăng tính minh bạch, mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy và chất lượng phục vụ…