Đó là chuyến đi Vĩnh Phúc hai ngày giữa năm 2019 với lịch trình dày đặc các trò chơi vận động dưới nắng, di chuyển liên tục và buổi tiệc ép rượu kéo dài đến khuya. Khi về, Thảo kiệt sức mấy ngày.

Sau lần team building này, Thảo sợ luôn. Những năm sau, cô luôn viện đủ lý do để ở nhà như ốm đột xuất, có việc gấp hay trùng lịch hẹn quan trọng, bất chấp việc bị cấp trên phàn nàn là “không có ý thức tập thể”.

Thảo cho rằng các hoạt động này thường theo một mô-típ cũ, chỉ hợp với những thế hệ trước thích kiểu giao tiếp hướng ngoại sôi nổi, khác xa mong muốn về những chuyến đi nghỉ dưỡng thực sự hay khám phá ẩm thực của cô.

Tuấn Kiệt, 25 tuổi, nhân viên của một công ty công nghệ ở quận Cầu Giấy, Hà Nội luôn có cảm giác bất an mỗi khi nhận email về chương trình team building. Ám ảnh lớn nhất của anh là tiết mục văn nghệ “cây nhà lá vườn” bắt buộc, ai không tham gia có thể bị nhắc nhở, ảnh hưởng đến đánh giá cuối quý. Bên cạnh đó là màn ép uống rượu bia khiến anh say đến mức “không biết trời đất”.

“Không uống thì bị nói là khinh anh em, coi thường sếp. Uống thì lần nào cũng phải có người dìu về phòng”, Kiệt nói.

Việc công ty thường chọn cuối tuần hoặc kỳ nghỉ lễ dài ngày để tổ chức khiến Kiệt thấy thời gian nghỉ ngơi bị xâm phạm. Với cách tổ chức này, anh cho rằng mình từ chối tham gia là điều đương nhiên.

Chủ đề “bị ép đi team building” hay “ghét team building” luôn gây tranh luận trên các diễn đàn mạng xã hội. Một luồng ý kiến cho rằng nên tham gia để gắn kết tập thể, hiểu đồng nghiệp hơn, nhất là khi công ty đã chi tiền tổ chức. Ngược lại, không ít ý kiến coi đây là hoạt động mang nặng tính hình thức với các trò chơi “cố gắng để hài hước” hoặc gượng ép, trùng lặp. Văn hóa ép uống rượu bia và việc thường xuyên tổ chức vào ngày nghỉ, xâm phạm thời gian riêng tư cũng khiến nhiều người khó chịu.

“Công việc đã quá căng thẳng. Ngày nghỉ để ngủ, ở bên gia đình thì lại bày vẽ đi du lịch, ép tham gia văn nghệ. Sao không có chuyến nghỉ dưỡng đúng nghĩa?”, người dùng tên Bình Nhi bình luận.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Tâm, giám đốc Trung tâm đào tạo và ứng dụng Khoa học Tâm lý Hồn Việt, cho rằng nhân viên trẻ, đặc biệt là Gen Z thường ưu tiên cảm xúc và không gian cá nhân nên ít hào hứng với team building.

Khảo sát năm 2023 của hãng phần mềm Visier chỉ ra, ưu tiên hàng đầu của Gen Z là thời gian cho gia đình, bạn bè, sức khỏe, du lịch – quan trọng hơn công việc. Gen Z cũng thẳng thắn tuyên bố không muốn lặp lại việc “hy sinh mọi thứ cho công việc” của thế hệ trước. Họ thấy điều đó “không xứng đáng”.

“Gen Z không ngần ngại bày tỏ sự không hài lòng với công ty, khác các thế hệ trước thường cố gắng hòa nhập vì lợi ích tập thể,” bà Tâm nói.

Việc nhiều công ty tổ chức team building thiếu sáng tạo, cắt giảm ngân sách khiến hoạt động chỉ còn hình thức “cho có”, càng khiến nhân viên trẻ chán nản.

Tuy nhiên, vẫn có những doanh nghiệp thành công trong việc gắn kết nhân viên qua các hoạt động tập thể. Ông Phạm Ngọc Tuân, CEO một công ty phần mềm tại quận Thanh Xuân, Hà Nội với 70% nhân viên là người trẻ, tự hào khi 100% nhân sự đều hào hứng tham gia mọi sự kiện của công ty. Chìa khóa nằm ở việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp từ gốc rễ, nơi mọi người cảm thấy được tôn trọng và thấu hiểu.

“Chúng tôi không coi team building là một chuyến đi chơi, mà là một phần quan trọng của văn hóa sẻ chia”, ông Tuân giải thích.

Công ty thường xuyên tổ chức các buổi nói chuyện, chia sẻ giữa lãnh đạo và nhân viên, từ vấn đề công việc đến cuộc sống. Sáng thứ 2 hàng tuần, công ty có giờ chào cờ, đọc sách và chia sẻ về văn hóa doanh nghiệp. Các buổi gặp gỡ định kỳ theo tháng giúp nhân viên bày tỏ tâm tư, giải quyết khúc mắc, nhờ đó không có chỗ cho những xích mích ngầm hay nói xấu sau lưng.

Các hoạt động cũng thường xuyên được làm mới như tuần lễ tri ân nhân viên, cùng đi xem phim, viếng Lăng Bác hay những chuyến du lịch thiết kế dựa trên khảo sát ý kiến nhân viên.

Ngọc Hiệp, 25 tuổi, nhân viên công ty truyền thông ở TP HCM chưa bỏ lỡ hoạt động team building nào. Cô kể về chuyến trekking, sinh tồn hai ngày không sóng điện thoại năm 2024. “Những lúc này tôi mới thấy sếp cũng hài hước, dễ gần. Có những kỹ năng sếp phải học hỏi chúng tôi”, Hiệp nói.

Sau mỗi chuyến đi, cô có thêm bạn mới, hiểu hơn về đồng nghiệp thường ngày ít có cơ hội tiếp xúc.

Để giải quyết tình trạng “trốn” team building, chuyên gia Nguyễn Thị Tâm đề nghị doanh nghiệp cần tìm hiểu mong muốn của nhân viên, tạo môi trường thoải mái, bình đẳng, liên tục đổi mới hoạt động và cho thấy sự đầu tư chỉn chu.

“Một năm có một lần để mọi người nghỉ ngơi, đừng cắt giảm chi phí quá nhiều. Tổ chức không chu đáo sẽ khiến mọi người né tránh, mất mục tiêu kết nối”, bà Tâm nhấn mạnh.

Khoảng một năm trở lại đây, nhiều doanh nghiệp tổ chức team building theo hướng cá nhân hóa, chú trọng trải nghiệm, sở thích nhân viên.

Ông Nguyễn Quyết, Giám đốc công ty du lịch AHA Travel – Event, cho biết xu hướng team building kiểu truyền thống, ban ngày hoạt động thể chất, tối đến tiệc tùng, văn nghệ đang nhường chỗ cho hoạt động trải nghiệm kết hợp nghỉ dưỡng, khám phá.

Nhiều doanh nghiệp chọn resort hoặc khu du lịch sinh thái, nơi nhân viên vừa nghỉ ngơi, thư giãn, vừa tham gia hội thảo, workshop. Bên cạnh đó, “team building xanh” với hoạt động gần gũi thiên nhiên, truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường cũng được ưa chuộng. Những chuyến trekking khám phá cung đường mới hay ứng dụng công nghệ, trò chơi tương tác trên app (ứng dụng) được nhiều công ty lựa chọn trải nghiệm.

Để team building thực sự vui và gia tăng gắn kết, ông Quyết khuyên các công ty cần xác định rõ mục tiêu, dù là truyền thông nội bộ, kỷ niệm ngày thành lập hay giải tỏa căng thẳng.

“Lên kế hoạch sớm, khảo sát thực tế, chuẩn bị phương án di chuyển và kịch bản chi tiết sẽ quyết định lớn đến thành công chuyến đi,” ông Quyết nói.

Quỳnh Nguyễn