Bi kịch món nợ thuế 182 tỷ của 2 người làm thuê: Ai đứng sau vụ án chấn động một thời tại tp.HCM khiến Interpol phải vào cuộc?

Danh sách nợ thuế vừa được Cục Thuế TP.HCM công bố đã nêu tên bà Võ Thị Ngọc Phượng với số nợ gần 159 tỷ đồng và ông Lâm Phước Hải với khoản nợ hơn 23 tỷ đồng. Điểm chung bất thường là cả hai đều có địa chỉ đăng ký kinh doanh tại khu vực Khách sạn 5 sao Sheraton Saigon. Tuy nhiên, nguồn gốc của các khoản nợ này lại xuất phát từ một hệ thống kinh doanh đã sụp đổ từ năm 2012.

Câu chuyện bắt đầu từ giai đoạn 2009-2012, khi “ông trùm” Trần Anh Tuấn (Việt kiều Mỹ) đứng sau điều hành hai cửa hàng thời trang cao cấp là Milano và Gucci, tọa lạc tại những vị trí đắc địa nhất của Khách sạn Sheraton. Đây là các địa chỉ quen thuộc của giới thượng lưu tp.HCM thời bấy giờ, chuyên phân phối sản phẩm từ các thương hiệu xa xỉ châu Âu như Gucci, Dolce & Gabbana, YSL.

Để tối ưu hóa lợi nhuận, một mô hình nhập khẩu được thiết kế nhằm lách qua các quy định về thuế. Thay vì khai báo đúng nguồn gốc từ Ý, hàng hóa được “phù phép” hồ sơ để trở thành hàng hóa xuất xứ Trung Quốc hoặc hàng không nhãn hiệu. Thủ thuật này giúp giảm đáng kể giá trị khai báo hải quan, từ đó trốn được một khoản thuế nhập khẩu khổng lồ.

Để vận hành mô hình này và che giấu vai trò chủ sở hữu thực sự, ông Tuấn đã không trực tiếp đứng tên. Thay vào đó, một mạng lưới các pháp nhân được sử dụng. Bà Võ Thị Ngọc Phượng được nhờ đứng tên hộ kinh doanh Milano và ông Lâm Phước Hải đứng tên hộ kinh doanh Gucci. Song song đó, các công ty như Công ty TNHH Nam Đế, Gia Phát Thành, Milanovina được thành lập để thực hiện hoạt động ủy thác nhập khẩu.

Hệ thống này vận hành trót lọt cho đến ngày 27/11/2012, khi lực lượng chức năng kiểm tra và bắt giữ một lô hàng lớn đang được chuyển vào kho tại tầng hầm khách sạn. Lô hàng bị bắt quả tang có trị giá thực tế hơn 16 tỷ đồng với 1.253 sản phẩm chính hãng, trong khi trên tờ khai hải quan chỉ thể hiện giá trị 3.725 USD cho 1.052 món hàng không nhãn hiệu.

Ngay sau khi vụ việc bị phanh phui, người điều hành thực sự là Trần Anh Tuấn đã bỏ trốn ra nước ngoài. Cảnh sát điều tra Công an TP.HCM sau đó đã ra quyết định truy nã toàn quốc, đồng thời đề nghị Văn phòng Interpol Việt Nam phát lệnh truy nã quốc tế đối với Trần Anh Tuấn. Vụ án được đưa ra xét xử vào năm 2015, các cá nhân liên quan trong vai trò nhân viên và cán bộ hải quan đã phải chịu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, về mặt pháp lý dân sự và nghĩa vụ thuế, trách nhiệm vẫn gắn liền với các pháp nhân đã đăng ký. Dù không phải là chủ sở hữu thực sự, bà Phượng và ông Hải, với tư cách là người đứng đầu các hộ kinh doanh, đã phải gánh chịu toàn bộ khoản nợ thuế phát sinh. Từ con số nợ gốc ban đầu là 44 tỷ đồng và 6,9 tỷ đồng, các khoản phạt chậm nộp đã khiến tổng số nợ tăng vọt lên mức gần 159 tỷ và 23 tỷ đồng như hiện nay.

Vụ việc trở thành một bài học kinh điển về rủi ro của việc “đứng tên hộ” trong kinh doanh. Đồng thời, nó cũng cho thấy hậu quả tài chính có thể kéo dài hàng thập kỷ, rất lâu sau khi một vụ án hình sự đã khép lại, để lại gánh nặng cho những cá nhân có liên quan trên giấy tờ và một khoản nợ khó đòi cho ngân sách nhà nước.