Quốc hội khoá XV: Quyết liệt đổi mới hoạt động giám sát để kiến tạo phát triển Kỳ 2: Giám sát không chỉ “đúng”, “trúng”, mà phải sâu sát, kịp thời

Hỗ trợ phát triển doanh nghiệp và nền kinh tế

Có thể thấy, hoạt động giám sát của Quốc hội khoá XV thời gian qua dù diễn ra dưới hình thức nào cũng không nằm ngoài mục tiêu hoàn thiện và tổ chức thực hiện có hiệu quả cao nhất thể chế, chính sách, pháp luật, gợi mở và đề ra các giải pháp góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Khẳng định hoạt động giám sát của Quốc hội có vai trò quan trọng đối với hoạt động của doanh nghiệp, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Đậu Anh Tuấn cho hay, thời gian qua, hoạt động giám sát của Quốc hội đã giúp phát hiện sớm điểm nghẽn, bất cập của luật pháp, thủ tục hành chính, chính sách kinh tế, rào cản khiến doanh nghiệp hoạt động khó khăn. Qua đó, góp phần thay đổi, hỗ trợ rất lớn trong phát triển doanh nghiệp và nền kinh tế.

Theo ông Tuấn, giám sát tạo ra áp lực cải cách và nâng cao trách nhiệm giải trình, có tác động rất quan trọng, buộc nhiều bộ, ngành, địa phương nâng cao trách nhiệm và năng động, sáng tạo hơn trong thực thi. Sau giám sát của Quốc hội, có nhiều chương trình hành động của các bộ, ngành, địa phương; nhiều cải cách quan trọng về đầu tư, xây dựng, thuế, hải quan được đẩy nhanh…

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Phạm Thắng

Còn ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh dùng từ “rất tuyệt vời” để nói về hoạt động giám sát của Quốc hội, nhất là trong giám sát về thị trường bất động sản và nhà ở xã hội.

Theo ông Châu, qua giám sát, Quốc hội đánh giá được luật có đi vào cuộc sống, phù hợp với cuộc sống không và đặc biệt là thực thi pháp luật có chính xác và hiệu quả hay không. Ông Châu nhìn nhận, các luật, nghị quyết được Quốc hội ban hành từ cuối năm 2021 đến nay đều cho thấy chuyển biến tích cực, thậm chí Quốc hội sẵn sàng sửa luật mới ban hành để đảm bảo đồng bộ, thống nhất, cho thấy tinh thần rất cầu thị, kịp thời.

Ông Châu đánh giá cao việc qua giám sát, Quốc hội đã ban hành kịp thời các Nghị quyết xử lý những tồn tại, vướng mắc. Đó là các Nghị quyết 161 về tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội; Nghị quyết 171 về thí điểm dự án nhà ở thương mại thông qua thoả thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất; Nghị quyết số 201 về thí điểm cơ chế đặc thù phát triển nhà ở xã hội…

“Lần đầu tiên sau khi giám sát tối cao, Quốc hội ban hành nghị quyết xử lý cụ thể những dự án ách tắc, khắc phục khoảng trống pháp luật. Các nghị quyết ban hành từ cuối năm 2022 đến nay rất kịp thời, đi vào cuộc sống mà không cần thêm quy định dưới luật”, ông Lê Hoàng Châu đánh giá.

Theo Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, giám sát phải đóng vai trò kiến tạo, không chỉ giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật mà còn định hướng nhằm góp phần hoàn thiện những chính sách dài hạn, ổn định, có tầm nhìn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. Ảnh: Phạm Thắng

Vì vậy, Quốc hội cần tiếp tục đổi mới cả về nội dung, phương pháp và cách thức tổ chức thực hiện hoạt động giám sát theo hướng chuyên sâu, dựa trên dữ liệu và thông tin từ thực tiễn.

Đồng thời tăng cường sự gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động giám sát và công tác xây dựng pháp luật, trong đó, khi công tác giám sát “đi trước một bước” cũng góp phần làm rõ cơ sở thực tiễn, kiến tạo cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật. Thực hiện yêu cầu muốn đưa pháp luật vào thực tiễn có hiệu quả thì trước hết phải đưa thực tiễn vào pháp luật.

Ở chiều ngược lại, cần tăng cường công tác giám sát việc thực hiên ngay từ khi chính sách, pháp luật có hiệu lực thi hành, qua đó nâng cao, phát huy hiệu lực, hiệu quả của chính sách, pháp luật đã ban hành.

Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ để giám sát hiệu quả, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội, chuyên gia, báo chí và người dân. Cần tăng cường minh bạch, công khai kết quả giám sát và trách nhiệm giải trình.

Hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng tầm giám sát

Hoàn thiện hành lang pháp lý để nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác giám sát cũng là nhiệm vụ được Quốc hội khoá XV đặt ra trong nhiệm kỳ, với việc sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV xem xét sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Ảnh: Quốc hội

Góp ý sửa luật, đại biểu Mai Văn Hải, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá nhìn nhận, có lẽ việc thực hiện chất vấn là hoạt động giám sát độc lập tốt nhất của đại biểu Quốc hội. Hoạt động giám sát của đại biểu chủ yếu thông qua hoạt động giám sát của Đoàn ĐBQH, vì vậy ông đề nghị nên rà soát quy định lại thẩm quyền và hoạt động giám sát của ĐBQH là chất vấn và thực hiện giám sát thông qua tổ chức hoạt động của Đoàn ĐBQH.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng) cho rằng cần bổ sung nguyên tắc đảm bảo những nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị của chủ thể giám sát phải được thực hiện nghiêm túc, thực hiện gắn kết giữa hoạt động giám sát với việc hoàn thiện chính sách pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương.

Cần quy định rõ hơn trách nhiệm của cơ quan, cá nhân sau giám sát, vì nhiều kết luận giám sát thời gian qua chưa được thực hiện nghiêm túc, làm giảm uy tín của cơ quan dân cử và hiệu lực của pháp luật là quan điểm của đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn ĐBQH Quảng Trị).

Theo ông, cần quy định trách nhiệm thực thi và chế tài hậu giám sát, có thể theo hướng quy định bắt buộc định kỳ báo cáo kết quả thực hiện kiến nghị giám sát và có chế tài rõ ràng với những trường hợp chậm khắc phục hoặc không thực hiện gắn trách nhiệm của người đứng đầu. “Chỉ khi kết luận giám sát được thực hiện nghiêm túc thì mới tạo ra vòng tròn khép kín của giám sát, kiểm tra, xử lý và hoàn thiện chính sách”, đại biểu Hà Sỹ Đồng nói.

Đồng thời, cần xác lập cơ chế cụ thể để kết nối hoạt động giám sát với quá trình hoàn thiện chính sách pháp luật. Hiện nay, ông cho hay, không ít kết quả giám sát mới dừng ở việc kiến nghị, chưa trở thành cơ sở hoạch định chính sách hay sửa đổi luật. Do đó, cần có cơ chế bắt buộc chuyển hóa kết quả giám sát thành đầu vào của công tác lập pháp, hành pháp để hoạt động giám sát thật sự trở thành nguồn dữ liệu chính sách sống động chứ không chỉ dừng lại ở báo cáo tổng kết.

Đoàn giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” khảo sát tại Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá. Ảnh: Phạm Thắng

Thực sự dẫn dắt và kiến tạo phát triển

Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai) cũng cho rằng, cần phải bổ sung quy định về hậu giám sát. Vì hiện nay, việc hậu giám sát, kiểm tra lại đang làm theo hình thức đọc báo cáo và đánh giá trên cơ sở báo cáo chứ chưa có cơ chế để đánh giá một cách kỹ lưỡng, chất lượng.

Cũng theo đại biểu Trịnh Xuân An, để đẩy mạnh chuyển đổi số, cần phải có một hệ thống cơ sở dữ liệu chung về hoạt động giám sát. Hiện nay, theo ông, thông tin về giám sát có thể nói là một rừng dữ liệu, rất nhiều kết luận, rất nhiều thông tin và rất nhiều chuyên đề giám sát dày đến hàng nghìn trang nhưng chưa có một hệ thống để đồng bộ dữ liệu này…

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH Hải Phòng cũng đề nghị xây dựng cơ sở dữ liệu về hoạt động giám sát của Quốc hội, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát nói riêng và trong hoạt động của Quốc hội nói chung, để thuận tiện hơn và nâng cao chất lượng hoạt động giám sát cũng như chất lượng hoạt động nói chung của Quốc hội…

Có thể thấy, với những trăn trở tìm ra giải pháp, quyết tâm hoàn thiện thể chế về giám sát, Quốc hội khoá XV sẽ tạo hành lang pháp lý để Quốc hội ngày càng chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả hơn trong hoạt động giám sát, khẳng định vai trò giám sát của Quốc hội thực sự là dẫn dắt và kiến tạo phát triển.