Đề nghị giữ quyền chất vấn của đại biểu HĐND với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND

Xem xét kỹ cơ chế giám sát quyền lực

Tại phiên thảo luận của Quốc hội sáng 14/5 về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ nhất) và dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), vấn đề bỏ quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) đối với Chánh án Tòa án nhân dân (TAND) và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) được nhiều đại biểu đề cập.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn ĐBQH thành phố Đà Nẵng) cho biết, theo giải thích của Ban soạn thảo, có 2 lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND.

Nữ đại biểu cho rằng, các hình thức giám sát có ý nghĩa, vai trò và tính chất pháp lý khác nhau, và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn, vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người chất vấn phải trả lời trực tiếp, phải chịu trách nhiệm về phần trả lời của mình.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn ĐBQH thành phố Đà Nẵng). Ảnh: Quốc hội

Không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án hoặc Viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề đối thoại công khai với đại biểu và cử tri.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy băn khoăn: “Không lẽ TAND, VKSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND” và cho rằng, nếu người dân bị oan sai, sẽ nhờ cậy ai chất vấn để mà bảo về quyền lợi của họ?

Trước khi thông qua mô hình TAND, Viện kiểm sát nhân dân khu vực, Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị Quốc hội xem xét kỹ cơ chế giám sát quyền lực đối với các cơ quan này. Đại biểu nhấn mạnh, trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu HĐND và rộng hơn là cử tri, nhân dân địa phương yêu cầu thông tin trao đổi trực tiếp với Chánh án, Viện trưởng.

Việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND là đi ngược lại với Nghị quyết 27 của Trung ương để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị giữ lại quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND trong Hiến pháp.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn). Ảnh: Quốc hội

Cùng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn) cho rằng, chất vấn là một công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước Đại biểu dân cử và nhân dân. Nếu cho rằng việc chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp, thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Chánh án TAND tối cao và Viện trưởng VKSND tối cao.

Bên cạnh đó, chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng. Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp.

Theo Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức TAND và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức VKSND trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này thì mô hình tổ chức của TAND và Viện KSND có 3 cấp: Tối cao, cấp tỉnh và khu vực. Như vậy, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho đại biểu HĐND cấp tỉnh đối với Chánh án và Viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi.

Bổ sung thêm đối tượng chất vấn

Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương) phân tích, việc thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của TAND, VKSND vẫn được tổ chức theo quy mô cấp tỉnh và khu vực tại địa phương. Do đó, đại biểu kiến nghị giữ nguyên chủ thể này được chất vấn như trong Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương). Ảnh: Quốc hội

Đồng thời, nữ đại biểu kiến nghị bổ sung thêm đối tượng chất vấn là cơ quan nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương và đối tượng được đại biểu HĐND chất vấn tại khoản 2, Điều 115 của Hiến pháp.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân, việc đại biểu HĐND được chất vấn đối với các cơ quan nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương sẽ giúp cho việc thực hiện trách nhiệm giải trình trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và thực thi công vụ trên địa bàn được tốt hơn, nhất là trong điều kiện các cơ quan như VKSND, TAND hay cơ quan Thuế, Hải quan, Kho bạc, Bảo hiểm xã hội, Ngân hàng Chính sách xã hội đều được tổ chức ở cấp tỉnh hoặc khu vực…

Trong khi đó, việc thực hiện các nhiệm vụ của các cơ quan này liên quan trực tiếp đến thực thi pháp luật, đến các giải pháp thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh do cấp trên giao.

Cùng với đó, cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng phân công, phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh cho các địa phương và bộ, ngành Trung ương, trong đó có các cơ quan ngành dọc của Trung ương tại địa phương. Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân nhấn mạnh, việc mở rộng đối tượng chất vấn sẽ giúp cho đại biểu dân cử nói riêng và cơ quan nhà nước cấp trên nói chung tăng cường giám sát, kiểm soát tốt việc thực hiện quyền lực nhà nước…