Microsoft đã sẵn sàng bỏ rơi ChatGPT: Mối liên minh tỷ USD bên bờ sụp đổ khi OpenAI đe dọa kiện đồng minh, hai ông chủ trở mặt thành thù

Mối quan hệ đối tác trị giá hàng tỷ đô la giữa gã khổng lồ công nghệ Microsoft và ngôi sao đang lên trong lĩnh vực AI, OpenAI, đang đứng trước một khúc quanh đầy kịch tính.

Theo các nguồn tin thân cận của Financial Times (FT), Microsoft đang cân nhắc rút lui khỏi các cuộc đàm phán căng thẳng với nhà sản xuất ChatGPT, trong bối cảnh OpenAI nỗ lực chuyển đổi thành một công ty vì lợi nhuận.

Tờ FT nhận định cuộc đối đầu này không chỉ đơn thuần là tranh chấp hợp đồng, mà còn là một ván cờ lớn định hình tương lai của ngành trí tuệ nhân tạo (AI) khi Microsoft từng giúp Sam Altman giữ ghế CEO, củng cố địa vị để rồi xung đột phân chia lợi ích sau đó.

Giờ đây khi OpenAI dọa kiện Microsoft vi phạm luật cạnh tranh thì CEO Satya Nadella của Microsoft cũng đã sẵn sàng từ bỏ vị đồng minh do chính tay mình dựng lên.

Lợi ích trên hết

CEO Satya Nadella của Microsoft từng ủng hộ Sam Altman chống lại cuộc đảo chính bất ngờ tháng 11/2023. Khi đó, Hội đồng quản trị (HĐQT) của OpenAI bất ngờ ra thông báo rằng họ đã quyết định loại bỏ Sam Altman khỏi vị trí CEO.

Tại thời điểm đó, Microsoft đóng vai trò quan trọng trong việc tìm kiếm giải pháp để đưa Sam Altman trở lại ghế CEO, thậm chí đe dọa từ bỏ OpenAI để tuyển dụng Altman và các nhân viên của OpenAI nếu họ quyết định rời đi.

Cuối cùng, Sam Altman đã trở lại được ghế CEO của OpenAI, củng cố được vị thế của bản thân cũng như tăng cường vai trò cũng như tầm ảnh hưởng của Microsoft trong công ty

Tuy nhiên khi phân chia lợi ích sau thành công này, mối liên minh giữa 2 bên bắt đầu rạn nứt đến mức Microsoft đã sẵn sàng từ bỏ OpenAI.

Theo những nhân vật am hiểu vấn đề, Microsoft sẵn sàng “giữ nguyên hiện trạng” cho đến năm 2030 dựa trên hợp đồng thương mại đã ký năm 2019, bất chấp việc đôi bên chưa tìm được tiếng nói chung về quy mô cổ phần hay chia sẻ doanh thu mới.

Hợp đồng hiện tại cho phép Microsoft độc quyền phân phối dịch vụ AI của OpenAI qua nền tảng Azure và nhận 20 % doanh thu cho tối đa 92 tỉ USD — một “đế chế” đảm bảo lợi ích rõ ràng cho gã khổng lồ phần mềm, ngay cả khi không có thỏa thuận mới.

Thế nhưng OpenAI lại không chấp nhận điều này khi muốn chuyển đổi sang mô hình kinh doanh vì lợi nhuận thay thế tổ chức phi lợi nhuận trước đây.

Trọng tâm của những bất đồng này xoay quanh quy mô cổ phần tương lai của Microsoft trong OpenAI. Sau khi đã rót hơn 13 tỷ USD đầu tư, Microsoft muốn đảm bảo quyền lợi của mình trong cơ cấu công ty mới.

Microsoft liên tục đề nghị nhận tối thiểu 20 % và tối đa 49 % cổ phần trong công ty, tương xứng với giá trị đầu tư. Trong khi đó, OpenAI muốn giữ tỉ lệ sở hữu cao hơn để duy trì quyền kiểm soát và chuẩn bị cho đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) sắp tới.

Việc đàm phán vì thế xoay quanh hai trụ cột: phần cổ phần của Microsoft trong OpenAI và phần doanh thu Microsoft sẽ phải từ bỏ nếu IPO.

Khó khăn ở đây là Microsoft kiên quyết bảo vệ quyền tiếp cận liên tục công nghệ của OpenAI và tỷ lệ chia sẻ doanh thu theo hợp đồng hiện tại.

Giữa lúc căng thẳng, OpenAI từng đe dọa dùng “đòn hiểm” là cáo buộc Microsoft vi phạm luật cạnh tranh, nhằm buộc đối tác nhượng bộ.

Tuy nhiên, nhiều nguồn tin cho biết Microsoft không hề nao núng. Gã khổng lồ xanh khẳng định việc OpenAI giữ nguyên hiện trạng đang phục vụ tốt lợi ích kinh doanh và sẵn sàng vận hành hợp đồng hiện tại đến tận 2030, qua đó trì hoãn mong muốn IPO của Sam Altman.

Trên thực tế, sự xung đột này đã manh nha khi 2 bên có các quan điểm bất đồng.

CEO Satya Nadella của Microsoft tin rằng các nền tảng AI như ChatGPT sẽ dần trở thành “hàng hóa” dễ tiếp cận, còn giá trị thu lợi nhuận thực sự nằm ở các ứng dụng và dịch vụ tích hợp.

Chính vì vậy, phía Microsoft muốn giảm dần phụ thuộc vào công nghệ của OpenAI bằng cách phát triển mô hình AI riêng và tích hợp thêm các nguồn khác vào đối thủ của OpenAI là Copilot.

Trái lại, OpenAI lại đòi hỏi thêm tài nguyên điện toán và quyền truy cập chip cao cấp từ Microsoft, đồng thời nhấn mạnh khả năng đạt trí tuệ nhân tạo cấp người (AGI) có thể kích hoạt điều khoản chấm dứt ưu tiên đối với Microsoft.

Tổng giám đốc điều hành Microsoft Satya Nadella ngày càng đặt nặng vấn đề doanh số từ trí thông minh nhân tạo (AI), giảm dần phụ thuộc vào ChatGPT bằng cách dùng Copilot, thậm chí thuê một đối thủ của CEO Sam Altman về xây dựng mô hình AI mới cho tập đoàn này.

Theo Wall Street Journal (WSJ), ý tưởng về việc ngừng phụ thuộc vào OpenAI của Microsoft đã manh nha từ năm 2023 khi cuộc “đảo chính” nội bộ diễn ra khiến CEO Satya Nadella phải ra mặt can thiệp giúp Sam Altman giữ ghế CEO.

Tại thời điểm này, Microsoft đã nhận ra họ không thể phó mặc số phận cuộc đua AI vào tay riêng mình Sam Altman cùng đội ngũ kỹ sư OpenAI.

Nếu trước đây cả Sam Altman và Satya Nadella đều nhắn tin 5-6 lần mỗi ngày, thậm chí CEO OpenAI còn chụp ảnh màn hình khoe lên nhóm chat chung của công ty thì hiện nay cả 2 đã ít nhắn tin hơn và chủ yếu nói chuyện với nhau qua các cuộc gọi theo lịch trình hàng tuần.

Ai cần ai?

Tờ WSJ cho hay trong khi cả 2 công ty đều đang tích cực chuẩn bị một tương lai chia tách thì hiện cả OpenAI và Microsoft vẫn đều đang phải hợp tác với nhau trong cuộc đua AI toàn cầu.

Dẫu vậy trong khi Microsoft có vẻ như đang ở thế thượng phong, OpenAI lại đang đối mặt với áp lực lớn. Việc chuyển đổi từ một tổ chức phi lợi nhuận sang một công ty vì lợi nhuận là bước đi then chốt để họ mở khóa các nguồn tài trợ mới và tiến hành IPO.

Tuy nhiên, quá trình này yêu cầu sự chấp thuận của Microsoft trước cuối năm nay. Nếu không hoàn tất trước cuối năm nay, SoftBank có thể rút lại 10 tỉ USD trong tổng cam kết 30 tỉ USD vào OpenAI. Điều này đặt OpenAI vào thế khó khi cần vốn để mở rộng và chuẩn bị cho IPO.

Thêm vào đó, OpenAI đang phải vật lộn với vấn đề truy cập sức mạnh tính toán khổng lồ để duy trì ChatGPT – với 500 triệu người dùng hoạt động hàng tuần – và đào tạo các mô hình mới. Mối quan hệ giữa hai bên về vấn đề này đã “rạn nứt đáng kể,” theo lời một cựu giám đốc Microsoft.

Tất nhiên OpenAI cũng có “vũ khí” khi có thể kích hoạt một điều khoản trong hợp đồng để ngăn Microsoft tiếp cận công nghệ tiên tiến nhất của mình. Thậm chí bước đe dọa kiện vi phạm luật cạnh tranh như đã nói ở trên cũng đã được Sam Altman xem xét.

Hãng tin Reuters cho hay Microsoft từng là nguồn cung cấp GPU chính cho OpenAI, nhưng gần đây đã hủy hợp đồng thuê thêm 200 MW công suất trung tâm dữ liệu, bao gồm cả các thỏa thuận hỗ trợ huấn luyện mô hình của OpenAI.

Đáp trả vào tháng 1/2025, CEO Sam Altman của OpenAI đã đứng trên bục phát biểu của Nhà Trắng cùng với Tổng thống Donald Trump, Giám đốc điều hành SoftBank Masayoshi Son và đồng sáng lập Oracle Larry Ellison thông báo rằng tập đoàn Nhật Bản và Oracle sẽ đầu tư tới 500 tỷ đô la vào Stargate.

Dự án này rất giống với những gì Altman hy vọng sẽ đạt được với Nadella, người đang ở cách xa hàng nghìn dặm tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos vào thời điểm đó.

Tờ WSJ cho hay tình hình trở nên căng thẳng hơn và có thể là giọt nước tràn ly khi Microsoft bí mật tuyển Mustafa Suleyman, đồng sáng lập DeepMind-đối thủ của OpenAI, với giá 650 triệu USD để phát triển mô hình cạnh tranh GPT-4 vào đầu năm 2024.

Tuy nhiên do dự án ban đầu vấp phải khó khăn, chẳng hạn một thử nghiệm cho thấy khả năng mô hình AI phát triển kém hơn kỳ vọng, buộc Microsoft tạm thời tiếp tục phụ thuộc vào OpenAI. Trong khi đó cha đẻ ChatGPT cũng vẫn phải tạm thời phụ thuộc vào Microsoft khi chưa tìm ra được nhà đầu tư thích ứng thay thế.

Nguồn tin của WSJ cho hay trong một cuộc họp về việc chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ, Suleyman đã hét vào mặt các luật sư của OpenAI trước mặt các giám đốc điều hành cấp cao của OpenAI, bao gồm cả CTO khi đó là Mira Murati.

Không dừng lại đó, Microsoft cũng thử nghiệm tích hợp các mô hình AI khác vào bộ sản phẩm 365 Copilot nhằm giảm chi phí và đa dạng hóa nguồn cấp cho khách hàng doanh nghiệp, qua đó tiếp tục thách thức sự kiên nhẫn của Sam Altman.

Một dấu hiệu căng thẳng nữa là bất đồng quan điểm. Trong khi Sam Altman tin tưởng OpenAI có thể phát triển các mô hình có trí thông minh giống con người trong tương lai gần thì CEO Satya Nadella lại bác bỏ điều đó.

Trong các cuộc đàm phán kín, các nhà đàm phán của Microsoft đã nói với OpenAI rằng công nghệ hiện tại còn lâu mới đạt đến ngưỡng đó. CEO Nadella của Microsoft thậm chí gọi việc hoàn thành ý tưởng này trong tương lai gần là “vô nghĩa”.

Trên thực tế, sau khi OpenAI ngày càng chậm bàn giao các mã mô hình lý luận mới của mình, đồng thời không cho ra được lợi nhuận tương xứng với hàng chục tỷ USD đầu tư thì Microsoft đã bắt đầu dần thất vọng.

Vụ ly hôn thế kỷ

Mặc dù chưa có một tuyên bố chính thức hay một động thái cụ thể nào nhưng nhiều dấu hiệu cho thấy Microsoft lẫn OpenAI đang chuẩn bị cho một vụ “ly hôn” gây chấn động thị trường.

Dù cả hai bên đều khẳng định đang đàm phán “thiện chí” và lạc quan về một thỏa thuận, Microsoft đã chuẩn bị sẵn sàng cho trường hợp xấu nhất. Trong tình huống đó, họ sẽ dựa vào hợp đồng thương mại hiện có để duy trì quyền truy cập vào công nghệ của OpenAI cho đến năm 2030.

Điều này cho thấy sự tự tin của Microsoft vào vị thế của mình, đặc biệt khi họ đã bắt đầu đa dạng hóa các mô hình AI khác ngoài OpenAI.

Microsoft đã chủ động triển khai tích hợp mô hình Grok của xAI — nền tảng AI của Elon Musk — bên cạnh các dịch vụ của OpenAI cho khách hàng điện toán đám mây của mình, cho thấy chiến lược “phân tán rủi ro” rõ rệt.

“OpenAI không nhất thiết phải là người dẫn đầu nữa,” một người thân cận với Microsoft nói với FT, ám chỉ sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường AI.

Tuy nhiên theo FT, ngay cả khi một thỏa thuận được ký kết, con đường phía trước vẫn còn nhiều chông gai. Giao dịch sẽ cần sự chấp thuận từ các tổng chưởng lý ở Delaware và California. Ngoài ra, việc chuyển đổi còn phải đối mặt với thách thức pháp lý từ Elon Musk, người từng tham gia OpenAI từ những ngày đầu nhưng sau đó rút đi.

Rõ ràng, tương lai của liên minh Microsoft-OpenAI không chỉ ảnh hưởng đến hai công ty mà còn có thể định hình đáng kể bức tranh toàn cảnh của ngành AI toàn cầu. Dư luận đang chờ đợi xem liệu hai gã khổng lồ này có thể tìm được tiếng nói chung, hay Microsoft sẽ thực sự “bỏ rơi” OpenAI, mở ra một kỷ nguyên mới của sự cạnh tranh khốc liệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

*Nguồn: FT, WSJ, BI