Cú hích chiến lược để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên tri thức

10 điểm đổi mới mang tính đột phá

Vừa qua, tại họp báo thường kỳ tháng 6 của Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Nguyễn Phú Hùng – Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), đã thông tin về những điểm mới nổi bật của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua với tỷ lệ tán thành rất cao.

Theo ông Hùng, thứ nhất, Luật khẳng định vai trò nền tảng và then chốt của khoa học và công nghệ đối với sự phát triển quốc gia. Khoa học công nghệ là động lực quan trọng nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đảm bảo quốc phòng – an ninh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ông Nguyễn Phú Hùng – Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và Công nghệ phát biểu tại buổi họp báo.

Thứ hai, lần đầu tiên khái niệm “Đổi mới sáng tạo” được đưa vào Luật, và được đặt ngang hàng với khoa học công nghệ. Trong khi khoa học công nghệ tập trung vào nghiên cứu, phát triển tri thức, thì đổi mới sáng tạo là quá trình toàn dân, có sự tham gia của toàn xã hội.

Thứ ba, chuyển mạnh tư duy quản lý nhà nước từ “kiểm soát đầu vào” sang “quản lý theo kết quả và hiệu quả đầu ra”. Nhà nước chấp nhận rủi ro có kiểm soát trong nghiên cứu, thử nghiệm, và dùng kết quả làm cơ sở phân bổ nguồn lực.

Thứ tư, Luật xác định rõ định hướng chuyển từ “quốc gia sử dụng công nghệ” sang “làm chủ các công nghệ chiến lược”. Ngân sách nhà nước sẽ tập trung đầu tư cho các nhiệm vụ trọng điểm, do các doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu có năng lực thực hiện.

Thứ năm, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ bám sát thị trường và sản phẩm, qua đó gắn liền hoạt động nghiên cứu với nhu cầu thực tiễn, giúp tạo ra giá trị cụ thể, thúc đẩy phát triển bền vững.

Thứ sáu, đẩy mạnh đầu tư phát triển cơ sở giáo dục đại học thành trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực chất lượng cao, phối hợp hiệu quả với hệ thống viện nghiên cứu chuyên ngành.

Thứ bảy, trọng tâm phát triển công nghệ sẽ được chuyển về doanh nghiệp. Luật dành riêng Chương IV quy định chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện hoạt động R&D. Các doanh nghiệp được khấu trừ thuế, hạch toán chi R&D như chi phí sản xuất – kinh doanh, và tiếp cận nguồn vốn mồi từ ngân sách nhà nước.

Thứ tám, Luật hướng đến cân bằng nghiên cứu khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, thúc đẩy nghiên cứu liên ngành, phát triển công nghệ gắn với giá trị đạo đức, đồng thời vẫn duy trì nền tảng nghiên cứu cơ bản.

Thứ chín, định hình hệ sinh thái khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh, gồm thể chế, hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực, các chủ thể như doanh nghiệp, trường đại học, viện nghiên cứu, chuyên gia, tổ chức trung gian, định chế tài chính… Trong đó, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, đầu tư xây dựng phòng thí nghiệm trọng điểm, hỗ trợ hạ tầng số, thông tin, tiêu chuẩn, sở hữu trí tuệ và chính sách ưu đãi.

Thứ mười, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong hoạt động khoa học công nghệ và quản lý nhà nước về khoa học công nghệ. Quản lý đề tài và chi ngân sách thông qua nền tảng số, cắt giảm thủ tục hành chính, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tăng tính minh bạch và hiệu quả giám sát.

Luật của tầm nhìn và khát vọng

Cũng theo Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và Công nghệ Nguyễn Phú Hùng, việc Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo với sự đồng thuận cao là dấu mốc thể hiện nhận thức chiến lược của lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong việc coi tri thức và công nghệ là trụ cột phát triển.

Luật được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam bứt phá, chuyển mình mạnh mẽ dựa trên động lực khoa học, công nghệ và sự sáng tạo toàn dân. (Ảnh minh họa)

Đặc biệt, Luật cũng là bước cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, có nền kinh tế tri thức, đổi mới sáng tạo là nền tảng, khoa học công nghệ là động lực. Không chỉ là một văn bản pháp lý, đây là công cụ kiến tạo chính sách, tạo cơ hội và niềm tin cho các nhà khoa học, doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu, người dân và toàn xã hội cùng chung tay phát triển.

“Những đổi mới trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo lần này, cùng với sự chung tay của toàn xã hội, chúng tôi kỳ vọng, sẽ tạo ra một cú hích lớn, đưa Việt Nam vươn lên tầm cao mới, xứng đáng với tiềm năng và khát vọng của đất nước”, ông Nguyễn Phú Hùng khẳng định.

Có thể thấy, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua là bước ngoặt trong quá trình hoàn thiện thể chế phát triển kinh tế tri thức tại Việt Nam. Không chỉ sửa đổi những bất cập cũ, Luật còn định hình cách tiếp cận hoàn toàn mới: Thúc đẩy đổi mới sáng tạo toàn xã hội, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, coi tổ chức trung gian là chất xúc tác và khuyến khích mạnh mẽ thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Luật có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, góp phần thúc đẩy các hoạt động, như: Hình thành sàn giao dịch công nghệ, thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tháo gỡ rào cản hành chính, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.