Sửa Luật Giáo dục: Có nên tổ chức kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông?

Hai loại ý kiến về thi tốt nghiệp trung học phổ thông

Trình bày tóm tắt Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết: Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 44/115 điều. Ngoài ra, 14 điều chỉ bỏ tên Bộ hoặc điều chỉnh phân cấp, phân quyền theo Nghị định số 190/2025/QH15; 10 điều bãi bỏ do đã chuyển sang Luật Nhà giáo; một số điều chỉnh lý kỹ thuật (câu chữ, kết cấu) trùng với các điều đã sửa nội dung hoặc thuộc nhóm trên.

Qua thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, về hệ thống giáo dục quốc dân: Việc bổ sung mô hình trung học nghề nhằm tạo điều kiện cho học sinh có thêm lựa chọn tiếp tục học chương trình trung học phổ thông, đồng thời được đào tạo kỹ năng nghề; góp phần thực hiện hiệu quả chủ trương phân luồng học sinh.

Tuy nhiên, đề nghị xác định rõ vị trí của trung học nghề trong hệ thống giáo dục quốc dân và Khung trình độ quốc gia; nghiên cứu mô hình trường trung học phổ thông nghề (tích hợp giữa trung học phổ thông với giáo dục nghề nghiệp) để đáp ứng nhu cầu của người học được hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn. Ảnh: Quốc hội

Về văn bằng, chứng chỉ của hệ thống giáo dục quốc dân, Thường trực Ủy ban Văn hoá và Xã hội đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc việc bãi bỏ quy định cấp Bằng tốt nghiệp trung học cơ sở. Vì, Bằng tốt nghiệp trung học cơ sở xác nhận việc hoàn thành giai đoạn giáo dục cơ bản, làm cơ sở để tiến hành phân luồng học sinh sau trung học cơ sở.

Về bằng trung học nghề, đề nghị làm rõ cơ sở xác định tương đương với bằng tốt nghiệp trung học phổ thông. Thường trực Ủy ban cho rằng, nên quy định theo hướng khuyến khích học sinh thi tốt nghiệp trung học phổ thông, đồng thời có chứng chỉ nghề.

Về sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Thường trực Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu theo hướng có bộ sách giáo khoa dùng chung, đồng thời có thể có những sách giáo khoa khác là tài liệu tham khảo; nghiên cứu từng bước miễn phí sách giáo khoa cho học sinh.

Về tổ chức biên soạn, thẩm định và chuyển thẩm quyền phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương, Thường trực Ủy ban tán thành với quy định dự thảo Luật sửa đổi quy định về thẩm quyền biên soạn và thẩm định tài liệu giáo dục địa phương theo hướng giao việc tổ chức biên soạn cho cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định; chuyển thẩm quyền phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương từ Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo thành thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Về thi tốt nghiệp trung học phổ thông, về vấn đề này có 2 loại ý kiến: Ý kiến thứ nhất đề nghị vẫn tổ chức thi tốt nghiệp trung học phổ thông, giao thẩm quyền ra đề thi cho Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; giao thẩm quyền tổ chức kỳ thi cho các địa phương; nghiên cứu tách kỳ thi tốt nghiệp phổ thông khỏi tuyển sinh đại học. Ý kiến thứ hai đề xuất không tổ chức thi mà nên xét tốt nghiệp trung học phổ thông. Thường trực Ủy ban Văn hoá và Xã hội ủng hộ loại ý kiến thứ nhất.

Về học phí, chi phí của dịch vụ giáo dục, đào tạo, Thường trực Ủy ban tán thành việc luật hóa chính sách miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh học chương trình phổ thông để thống nhất với Nghị quyết số 217/2025/QH15 của Quốc hội. Đồng thời đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định giao cơ quan có thẩm quyền chủ trì, hướng dẫn, thực hiện tính giá dịch vụ giáo dục; địa phương, cơ sở giáo dục căn cứ hướng dẫn xây dựng, ban hành giá dịch vụ giáo dục của mình.

Tự chủ phải không gây ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo

Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề cập đến vấn đề tự chủ giáo dục hiện nay và nhấn mạnh tự chủ phải không gây ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo, cần có nguyên tắc về đảm bảo chất lượng và tự chủ là không mâu thuẫn, không làm triệt tiêu tiến bộ, tích cực.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quốc hội

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cho hay, hiện có xu hướng chung, làm sao tuyển sinh được nhiều, thu hút nhiều sinh viên để có nguồn thu, hạ độ khó của chương trình xuống để sinh viên tốt nghiệp ra trường nhiều bằng khá, giỏi. Ngày trước sinh viên tốt nghiệp loại khá là rất hiếm, loại giỏi vô cùng hiếm nhưng bây giờ phải tương đồng với cả các trường khác để còn dễ xin việc…

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho rằng, nên giữ kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Về đề thi, nên giao cho Bộ Giáo dục – Đào tạo ra đề, còn tổ chức thì giao cho chính quyền địa phương các tỉnh, thành phố thực hiện.

Về tách kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh đại học, ông Lê Quang Huy cho rằng, tùy các trường đại học, có thể chỉ dựa vào kết quả thi tốt nghiệp trung học phổ thông để tuyển sinh, hoặc nếu cao hơn thì có thể tổ chức thi riêng…

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh đến việc tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý giáo dục. Các chính sách phải bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, liên thông trong hệ thống giáo dục; phân luồng học sinh và tổ chức các cấp học phù hợp với thị trường lao động…

Cùng với đó, hoàn thiện chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; thực hiện bình dân học vụ số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi số trong giáo dục – đào tạo, bổ sung quy định về giá trị pháp lý của bằng trung học nghề; bổ sung điều khoản nhằm bảo mật dữ liệu văn bằng theo Luật An ninh mạng.

Cho biết sách giáo khoa là vấn đề nhận được sự quan tâm rất lớn của xã hội, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát, nghiên cứu kỹ triển khai chính sách này để có những điều chỉnh bảo đảm khoa học, tiết kiệm, hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tế.

Nhắc lại một số chính sách lớn từ năm học 2025 – 2026, như miễn học phí cho trẻ mầm non, học sinh phổ thông; dự kiến đầu tư xây dựng 100 trường học cho đồng bào dân tộc… Chủ tịch Quốc hội yêu cầu cần tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân trong công tác giáo dục, nhà trường, gia đình, xã hội phải kết hợp chặt chẽ với nhau.